شارستانیەت

شارستانییه‌ کۆنه‌کانی کۆمه‌ڵی مرۆ دوکتۆر حوسێن موحەممەد عەزیز له‌ مێژووی کۆنی کۆمه‌ڵی مرۆ و پێش زایین، چه‌ندین شارستانیی گه‌وره‌ی جیاجیای به‌نێوبانگ، له‌ نێوچه‌ جیاوازه‌کانی جیهاندا‌ هه‌بوون. سێ شارستانیی وه‌ک (هیندستان، چین و کۆریی) نه‌بێ، تا ئه‌وڕۆ ماون، ئه‌وانی دیکه‌ دیارنه‌ماون. لێره‌دا به‌پێیسه‌رده‌مه‌ مێژوویه‌کانیان، هێندێکیان لێ په‌نجه‌ژمێرده‌که‌م. شارستانیی سۆمه‌ر (5300-2000) شارستانیی …

سێ داهێنان هه‌یه‌ له‌ جیهاندا كه‌ سه‌ره‌تای بیرۆكه‌كه‌ی له‌ ڕوسیا بووه‌، به‌ڵام به‌هه‌ر هۆیه‌ك بێت داهێنه‌ره‌ سه‌ره‌كییه‌كانی ئه‌و به‌رهه‌مانه‌ ون بوون. زۆر كه‌س ئه‌وه‌ نازانێت كه‌ ڕوسییه‌كان زۆر پێشه‌نگ بوون له‌ زۆربه‌ی ئه‌و داهێنانانه‌ی كه‌ له‌ جیهاندا هه‌یه‌ یان پێشه‌نگ بوون له‌بیرۆكه‌ سه‌ره‌تاییه‌كاندا ، به‌ڵام زۆربه‌ی ئه‌و داهێنانه‌ له‌كاتی به‌رهه‌مهێنانیدا …

زانایانی شوێنه‌وارناسی یۆنانی گۆڕێكی ده‌ستلێنه‌دراوی خانمه‌ خانه‌دانێكیان دۆزییه‌وه‌ كه‌ به‌ خشڵه‌ زێڕه‌كانییه‌وه‌ له‌ مۆنۆمێنتێكی ڕۆمانیدا له‌ دوورگه‌ی سكینوس نێژابوو. به‌پێی ئه‌و نه‌خش و نیگاره‌ی له‌سه‌ر گۆڕه‌كه‌ی به‌ پیتی ئه‌لفبێی یۆنانیی نوسراوه‌ ئه‌و خانمه‌ ناوی (نیكو) یان(Νεικώ)بووه‌. و له‌ ناو گۆڕه‌كه‌شیدا جگه‌ له‌ بازن و ئه‌نگوستیله‌ و ملوانكه‌ی درێژ، پشتێنیكیش دۆزراوه‌ته‌وه‌ …

دوکتۆر حوسێن موحەممەد عەزیز* له‌سه‌ر ڕووی ئه‌م زه‌وییه‌، هه‌موو بوونه‌وه‌ره‌کان، به‌ چه‌ن شێوازێکی تایبه‌تی و به‌ چه‌ندین زمانی دیاریکراو، له‌ یه‌کدی ده‌گه‌ن، هه‌ر یه‌که‌شیان له‌ ئه‌وی دیکه‌یان جیاوازه‌. به‌ڵام له‌نێو هه‌موو بوونه‌وه‌ره‌کاندا، مرۆڤ له‌ هه‌موویان ته‌واو و پێشکه‌وتووتره‌، چونکه‌ زمانی تایبه‌تی خۆی هه‌یه‌، قسه‌یپێده‌کا و پێشی ده‌نووسێ. ئه‌ز پێم وایه‌، …

ئازادی خوازانی ڕەش‌و سپی.. كاوه‌ هاوراز (ماندێلڵا… لووسەرکینگ …غاندی … لنکۆڵن ) ، لەم مانگەداو بەتاییبەتیش تا رۆژانی ناوەڕاستی ئەم مانگە جیھانی ئازادی خوازو خەڵکانی رزگاریخوازی دنیا،لە نێویشیان دا پسپۆرَان و ئەوانەی شارەزای ژیانی سەرکردە ئازادی خوازەکانی جیھانن، یادی سێ کەسایەتی جیھانی دەکەنەوە کە ئەمانەن: ١:سەرۆکی پێشووتری ئەمەریکا (ئەبراھام لنکۆڵن) …

زاراوەی بەعس وپێناسەی بەعسیزم ماردین حسن بێ گومان شیـکردنەوە و قـوڵبونەوە بـەچەمـکەجیاوازەکانی بـەعس داو جیھانبینی ئــەوپێـویستی بەوردبونەوە وتێڕامانێکی فراوان ھەیەبۆئەوەی بتوانین ھەمووئەو رووداوو دەرئەنجامانە تێبگەین کەبەعس دروستی کردوون . زاراوەی بەعس (( البعپ)) بەواتای بوژانەوە یاخوود زیندووکردنەوەی کلتووری عەرەب دێت چونکەبەعس خۆی بەمیراتگری کلتووری گشت عەرەب دەزانێت وبەردەوامیش لـەھەوڵ دایە …

ئارتیمیسیا..ژنه‌ فه‌رمانده‌یه‌كی سوپای یۆنان له‌ جه‌نگه‌ خوێناویییه‌كان په‌یام محه‌مه‌د ژنێك فه‌رمانده‌یی كه‌شتیگه‌لی یۆنان له‌ سه‌دان ساڵ پێش زاینی ده‌كات و ناو و ناوبانگی له‌ سه‌رده‌می خۆی ده‌نگی داوه‌ته‌وه‌ و چه‌ندان شوێن و كه‌شتیگه‌لی به‌ناوكراوه‌ته‌وه‌ و باوه‌ڕپێكراوترین كه‌سی پاشا زێركسوس بووه‌ و له‌ چه‌ندان شه‌ڕی خوێناوی فه‌رمانده‌یی سوپای وڵاته‌كه‌ی كردووه‌ و …

بازاڕی سەفاڕان.. یەكێك لەناودارترین شوێنەوارەكانی بەغدا فه‌رمان سادق مێژوونووسێكی سەردەمی عەباسییەكان لە تیلە رێگەیەكی تەسك، توانی بە پیشەسازییەكانی باشترین و پێشكەوتووترین بازاڕی عێراقی بنیاد بنێت كە بە بازاڕی سەفاڕەكان ناسراوە. ناوی بازاڕەكە هەر لە ناوی ئەو مادەیە وەرگیراوە كە كاری پێ دەكرێت ئەویش “نوحاس”ە، لەم بازاڕەدا شارستانیەتی عێراقی و مێژووەكەی …

نور جه‌هان.. ئه‌و ژنه‌ پۆڵاینه‌ی حوكمی مه‌غۆلی گرته‌ ده‌ست  په‌یام محه‌مه‌د نور جه‌هان به‌ بیسته‌م و كۆتا ژنی پاشا جه‌هانگیری ئیمپڕاتۆری مه‌غۆلییه‌كان داده‌نرێت، به‌ یه‌كێك له‌ به‌هێزترین و كاریگه‌رترین شاژنی سه‌ده‌ی حه‌ڤده‌می شانشینی مه‌غۆلی ناسراوه‌، دوای نه‌خۆش كه‌وتنی پاشا جه‌هانگیر ده‌سه‌ڵاتی فه‌رمانڕه‌وایی گه‌لی مه‌غۆلی گرتووه‌ته‌ ده‌ست، نور جه‌هان به‌وه‌ ناسراوه‌ …

چا یەک لە کۆنترین خواردنەوەی جیهانە و مێژووەکەی بۆ نزیکەی پێنج هەزار ساڵ بەر لە ئێستا دەگەڕێتەوە. بەگوێرەی ئوستورەی کۆن (ئەفسانە – Legend) بەو شێوەی خوارەوە باس لە دۆزینەوەی چا کرایە: ئیمراتۆری چین Shen Nong  (2852 – 2737 پێش زایین)، زانایەکی گەورە و بە باوکی مێدیسنی چینی بەناوبانگە. ئەو شارەزایی …