ئەو نامانەی میس بێڵ كە باسی كورد و مەسەلەی كوردیان تێدا هاتووە ‌

31

9 ی مایسی 1923

…هەفتەی رابردوو تێكڕا پڕ لە ورووژان و مشتومڕ بوو، لەوانە كێشەیەكی گەرمی پڕ لە بێنە و بەرە وەك چۆن دەزگاكانی حكوومەت لە رەواندز دامەزرێنین كەوا تازە گرتوومانەتەوە. سێرهێنری و فەرماندەی هێزی ئاسمانی دیدوبۆچونیان یەكە و بەڵام مێجەر بۆردیلۆن، حكوومەتی عیراق، مستەر كۆرنوالیس و من بە توندی ئەویتر پەسەند دەكەین. دواجار لە یەكشەممەی 30 نیساندا سێر هێنری مێجەر بۆردیلۆن و مستەر كۆرنوالیسی بە فڕۆكە نارد بۆ گەڵاڵە كردنی ڕا و بۆچوون لەسەر زەوی و راپۆرت و راوێژكاری لەسەر بەرنامە و پلانێك دەستەبەر بكات. ئەو رۆژەی ئەوان سەفەریان كرد بایەكی توند هەڵیكردبوو، ئەڵبەتە فڕینیش بە سەر چیا كوردییەكاندا و بە هۆی لە كاركەوتنی ئامێری بێتەلەوە زۆر ترسناكە و ئێمە تا سێشەممە هەواڵی گەیشتنیانمان نەزانی.من زۆر نیگەران بووم و لەوەش زیاتر كە زانیم رەواندز بێتەڵی كردووە بۆ كەركووك بۆ ئەوەی ئاگاداریان بكەنەوەكە نەیەن بۆ رەواندز لەبەر نالەباریی كەش و هەوا.پاشان زنجیرەیەك پێشهات ڕوویاندا و ئەوان هاتن بۆ راوێژ كردن و وەرگرتنی بیروڕا و ئەمەش لە لایەنحكوومەتی عیراق و مستەر كۆرنوالیس و منەوە لەئەستۆ گیرابوو بەڵام مێجەر بۆردیلۆن لە دژی وەستایەوە. رۆژی دووشەممەش هەموو بەرنامەكەیان بە ورد و درشتی ناردەوە بەڵام فڕۆكەكە رێگەی ونكردبوو و ئێمەش تا رۆژی چوارشەممە هیچ نامەیەكمان پێنەگەیشت و دواجار نەك نامەكانی دووشەممە بەڵكو هەندێكی تریان سێشەممە نارد. هەرچۆنێك بێت بە مانەوە و بەهەندێ برووسكەوە توانیمان زۆر بە ئاسانی حوكم لەسەر ئەوە بدەین كە راوێژیان تێدا كرد و پاشان ئاخۆ باوەڕی پێدەكەیت و سێر هێنری ڕای وایە ئەوان هەڵەن و راوێژیان بە كەس نەكردووە بەڵكو كاندیدی خۆیان ناردووە بۆ ئەوەی وەك قایمقام دابمەزرێت، كەوا كەسێكی ڕووخۆشە بە ناوی سەید تەها و هەموو خەڵكی ناوچەكە لە دژی ئەوەن! من ماوەی كاتژمێرێك قسەم بۆ كرد و هەموو بەڵـگە و پاساوێكم دایە بەڵام بێئەنجام بوو. پاشان رۆیشتم بۆ وەزارەتی ناوخۆ و نامەكەی مستەر كۆرنوالیسم بۆ خوێندنەوە كە ناردبووی.دواینیوەڕۆ كۆنفرانسێك دەبەسترێ و من دەیانبینم یان تەلەفۆنیان بۆ دەكەم لە بارەی نامە تایبەتیەكەوە كە ئەو بەیانیە بەفڕۆكە لە مستەر كۆرنوالیسەوە پێمگەیشتووە و بێگومان سێر هێنریشم لێئاگادار كردووەتەوە. بەشداربووانی كۆنفرانسەكە هەموو قەناعەتیان بەوە بوو كە مێجەر بۆردیلۆن و مستەر كۆرنوالیس راستن.من خۆم نەڕۆیشتم بۆ كۆنفرانسەكە و تا كاتژمێر پێنج لە ئۆفیس مامەوە، پاشان كە كۆنفرانسەكە تەواو بوو هەموو هاتن بۆ لام و هەموویان، بە دوو وەزیرە عەرەبەكەشەوە زۆر پەست بوون و خۆشم دەزانم كە هەردوو هاوكارەكەم لە رەواندز زۆر بێزار و بێتاقەتن و ئاگاداریان كردم كە شەممە دەگەڕێنەوە.

لە پاش گەڕانەوەیان لە كاتێكدا مێجەر بۆردیلۆن چوو بۆ لای سێر هێنری من لە گەڵ مستەركۆرنوالیس نانی نیوەڕۆم خوارد و تەواوی چیرۆكەكەی بۆ گێڕامەوە هەردوكیان تووشی نیشتنەوە بوون بە ناچاری و هەریەكە فڕۆكەیەكیان پێبووە. مێجەر بۆردیلۆن پێنج میل لە دووریی كەركووك نیشتووەتەوە و بە پێیان رۆیشتووە بەڵام مستەر كۆرنوالیس لە دووریی بیست میل نیشتووەتەوە و شەوی لە ژێر فڕۆكەكەدا بەسەربردووە.

بە هەر حاڵ ئەوە كۆتایی هەڵچوونەكان بوو بەڵام هەردوكیان بە تەواوی بێز لەوە دەكەنەوە كە ئەم راوەبەرازەیان پێكراوە وەك پەندەكە دەڵێ.من باوەڕ ناكەم سەید تەها بەردەوام بێت و ئەوەش زۆر گرنگ نیە چونكە خەڵكەكە هەر خۆیان دەریدەكەن و ئێمەش بادەدەینەوە سەر بەرنامەیەكی تر، بەڵام لە خوت و خۆڕایی دوو مانگی ئێمە بە فیڕۆ چوو لە گەڵ خەم و ئازارێكی باشدا كە دەبوو خۆمانی لێ بپارێزین.

32

16 ی تەمووزی 1923

…بۆ دواجار وا خەریكین سلێمانی دەگرینەوە و دوو فەوجی هێزی سوارەی عیراق، كە بە زۆری كوردن بەرێگەوەن بەرەو ئەوێ و ڕاوبۆچوونی زێڕینی فەرماندەی هێزی ئاسمانییان بەدەستهێناوە. ئێمە ڕێ لە ئۆپۆزسیۆن ناگرین لە هەر چەشنێك بن و خەڵك لێرە نەخۆشی دووساڵی پاشاگەردانی و بەرەڵایی بندەستی شێخ مەحموودن و بەپەرۆشن بێنە ژێر ركێفی ئیدارەیەكی باش و لێوەشاوەوە. كارێكی زۆر دڵخۆشكەرە كە وا هێزی سوارەی عیراق وا بە چاكی ئەركی خۆیان ئەنجام بدەن و ئەمە كاری خۆیانە لەئەستۆیان گرتووەو دەبێ هەرواشبێت.

33

29 ی تشرینی دووەمی 1923

…كارەكان بە جۆرێك بەڕێوەدەچن و ئەوەندە باشن كە تاڕادەیەك ئەقڵ نایبڕێت.نوێنەرێكی گەورەی شیعە و تەواوی پیاوماقووڵانی شیعەی بەغدا و كازمێن سەردانی مەلیكیان كردووە و پێیان راگەیاندووە كەوا كۆمەڵـگەی شیعە بە هەڵەی خۆیاندا چوونەتەوە و ئێستا دەخوازن پشتی پەیماننامەكە و پەیوەندیی لە گەڵ بەریتانیادا بگرن و لەناو ئەوانەدا پیاوانێك هەبوون كە پارساڵ گیرابوون و دوورخرابوونەوە بۆ هەنجام لە قەیرانی پاش لێڤییەكانی مەلیكدا.

موحسین شەلەشی وەزیرە شیعەكەی دارایی، دوێنێ بەیانی پەیامێكی تایبەتی بۆ ناردم كە بیدەم بە سێر هێنری و پێی بڵێم كەوا ئەو، واتە موحسین، ئامادەیە دەست بخاتە ناو دەستمان و «یەكەم» ئەركی پەسەندكردنی پەیماننامەكە و رێككەوتنە لاوەكییەكانی وەك خۆیان.

شتێكی خۆشی تر ڕوویداوە و با نهێنی بێت هێزی ئاسمانیی شاهانە پۆستەیەكی زۆر گرنگی كۆمەڵە نامەیەكی گرتووە لە موجتەهیدەكانی ئێرانەوە بۆ بریكارەكانیان لێرە و تێیاندا هاتووە كە خاوەن شكۆی مەلیك بەڵێنی داوە كەوا كابینەكەی موحسین سەعدون  بڕووخێنێ و وەزرارەتێكی شیعە و سەرۆك وەزیرانێكی شیعە دابنێت، كە نزیك بێت لە موجتەهیدەكان و پەیماننامەكە رەتبكاتەوە. ئەوان باوەڕیان بە بەڵێنەكانی نەكردووە و فتوایەكیان دەركردووە بە قەدەغەكردنی كشانەوە لە هەڵبژاردنەكان لەسەر بنەمای ئەوەی كە خاوەن شكۆ ئەو بەڵێنانە جێبەجێ دەكات. ئەمەش بۆ ئەوەی پیشانی بدرێت بەڵام بڵاو نەكرێتەوە تا ئەو كاتەی ئەو كاری خۆی دەكات. ئێمە نازانین ئەوان چۆن متمانەیان بە پۆستە هەبوو چونكە پێشتر نامە و پەیامیان بە دەست ئاڵۆگۆڕ كردووە و ئێمە پاشگەیشتنیان لە لایەن پۆلیسەوە پێماندەزانین، بەڵام هیچ كاتێ نەماندەخستە لای خۆمان.لە پاش راوێژی دوورو درێژ بڕیارماندا كەوا سێر هێنری بیانباتە لای خاوەن شكۆ بۆ بڕیاردان لەسەری.

… دواجار شێخ مەحموود كە هێشتا خەریكی بەرپاكردنی ئاژاوە و پشێوی بوو لە سلێمانی كۆتایی پێهات، هەموو شوێنكەوتووانیشی خەریكە وازی لێدەهێنن و پشتی تێدەكەن و دوا داواكاریی بۆ ئێمە ئەوەیە كە دەتوانێت خزمەتمان بكات بە هاندانی خێڵە كوردەكانی ئێران بۆ راگەیاندنی داواكردنیان بۆ ماندێتی بەریتانیا و ئێمەش بە تەواوی رەتمانكردەوە و لە هەمان كاتدا مەسەلەكەمان گەیاندە حكوومەتی ئێرانی و بەم پێیە ئێمە كارمان بۆ شێخ مەحموود كردووە بەو ئاڕاستەیە ئەگەر ئەو بخوازێت كار بكات.

34

17 ی نیسانی 1924

…سێر هێنری تازە لە مووسڵ گەڕاوەتەوە و من بە پەرۆشەوەم بۆئەوەی بانگم بكات. ئێمە ئێستا لە سلێمانی لە شەڕداین بە عادەت و من هەوڵ دەدەم قەناعەتی پێبكەم (واتە بە سێر هێنری ـ و)كە ئەم ئاژاوە و پشێوییە لە كۆڵی هەموومان بكاتەوە.

35

21 ی نیسانی 1924

…ئەو بەیانییە كەس نەهات بۆ بینینی من بەڵام یەكێك لە كوردەكان هات بۆ بینینی كاپتن هۆڵتی سكرتێری خاوەن شكۆ (كە بە كوردی قسەی دەكرد) و پێیوتم كەوا كوردەكان بێزار بوون لە تەواوی ورووژان و هەڵچوون و دەیانەوێت پەیماننامەكە بە یەكجاری تێپەڕێت و كاری پێبكرێت.

36

29 ی نیسانی1924

…ئەمڕۆ نوری پاشا وئیلتید هاتنە لام و پێكەوە نانی نیوەڕۆمان خوارد وگفتوگۆمان لەسەرپرۆژە و بەرنامەكەی من كرد كە لەسەر ئەو بناغەیە داڕێژرابوو كە ناكرێ كەسێك لە پۆستێكی باڵادا دابنێیت و متمانەت پێ نەبێت. گفتوگۆكە زۆر قەناعەتبەخش بوو، پاشان داود بەگی حەیدەری، كە یەكێك لە نوێنەرانی كوردی ئەنجومەنە (ئەنجومەنی نوێنەرانـ و) و پێیوتم كەوا هەر هەژدە كوردەكە هەڵوێستیان یەكە لە پشتگیری كردنی پەیماننامەكەدا.