ئەمڕۆ لە مێژوو دا

ئەمڕۆ لە مێژوو دا

8 مایو

رووداوه‌كان..
1777: شریدان توانی له‌شانۆگه‌ری (قوتابخانه‌ی گێره‌شێوێنه‌كان) سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ستبهێنێت.
1879: داهێنه‌ری ئه‌مریكی (جۆرج سیلدین) داوای وه‌رگرتنی به‌رائه‌تی داهێنانی پێشكه‌ش كرد، بۆ یه‌كه‌مین ئۆتۆمبیل كه‌ به‌ به‌نزین كاربكات.
1914: دامه‌زراندنی فیلمه‌كانی (باراماونت) بۆ به‌رهه‌مهێنانی سینه‌مایی.
1918: نیكاراگوا جه‌نگی راگه‌یاند دژ به‌ نه‌مسا و مه‌جه‌ر و ئه‌ڵمانیا له‌میانی جه‌نگی یه‌كه‌می جیهانی.
1921: لابردنی سزای له‌سێداره‌دان له‌سوید.
1936: فه‌ره‌نسا بڕیارێكی ده‌ركرد كه‌ زمانی عه‌ره‌بی به‌ زمانی بیانی دانا له‌جه‌زائیر.
1945: روودانی قه‌سابخانه‌ی گه‌وره‌(ستیف) له‌جه‌زائیر كه‌ بووه‌ هۆی قوربانیدانی نزیكه‌ی 45000 كوژراو و ئه‌وه‌ش دوای ده‌رچوونی جه‌زائیریه‌كان بۆ خۆپیشاندانه‌كان كه‌ داوایان كرد له‌ فه‌ره‌نسا كه‌ وه‌فای به‌ په‌یمانه‌كه‌ی خۆیه‌وه‌ هه‌بێت كه‌ خۆی ده‌بینیه‌وه‌ له‌وه‌ی سه‌ربه‌خۆییان پێبدات له‌ساتی ته‌واوبوونی جه‌نگی دووه‌می جیهانی كه‌ ناسرابوو به‌ قه‌سابخانه‌كانی 8ی مای ساڵی 1945ز.
1951: بڕیاردانی یابان بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ ئۆڵه‌مپیاد.
1954: دامه‌زراندنی (یه‌كیه‌تی تۆپی پێی ئاسیا.
1954: ڤیه‌تنام كرا به‌ دوو به‌شه‌وه‌ (باكوور) و (باشوور) كه‌ كۆمۆنیسته‌كان حوكمڕانی باكوریان گرته‌ ده‌ست به‌ هاوكاری سۆڤیه‌ت و باشوریش به‌ هاوكاری ئه‌مریكا.
1967: راده‌ستكردنی یاریزانی مشته‌كۆڵه‌ محه‌مه‌د عه‌لی كلای بۆ به‌رده‌م دادگا به‌ تۆمه‌تی راكردن له‌ خزمه‌تی سه‌ربازی له‌ سوپای ئه‌مریكی كه‌ جه‌نگی به‌رپاكردبوو دژی ڤیه‌تنام.
1968: وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی یابانی رایگه‌یاند كه‌ نه‌خۆشی (ئیتای ئیتای) كه‌ له‌پارێزگای (تویاما) روویدا په‌تا بوو.
1976: هه‌ڵبژاردنی (ئیلیاس سركیس) به‌ سه‌رۆك كۆماری لوبنانی له‌دوای سه‌رۆك سلێمان فره‌نجیه‌ و ئه‌وه‌ش پێش چوار مانگ له‌ كۆتایی ویلایه‌ته‌كه‌ی به‌و مه‌رجه‌ی سه‌رۆكایه‌تی راده‌ست بكرێت دوای كۆتایی ویلایه‌تی سه‌رۆك فره‌نجیه‌.
1984: سه‌رۆكی لیبیا (موعه‌مه‌ر قه‌زافی) رووبه‌ڕووی هه‌وڵێكی شكستخواردووی تیرۆر بوویه‌وه‌.
1984: یه‌كێتی  سۆڤیه‌ت پچڕاندنی له‌ یاریه‌ ئۆڵۆمپیه‌ هاوینه‌یه‌كان كه‌ له‌ شاری لۆس ئه‌جلوس ئه‌نجامدرا راگه‌یاند.
1988: هێرشی چواری ئه‌نفال بۆ ناوچه‌كانی كۆیه‌ و كه‌ركوك.
1992: ئازه‌ری و ئه‌رمه‌نی له‌ كۆماری ئه‌رمینیا شاری (شوشه‌)ی كوردیان داگیر كردو به‌ سه‌دان كه‌سیان كوشت و به‌ هه‌زارانیان بریندار و ده‌ربه‌ده‌ر كرد له‌ناوچه‌كه‌دا.
1993: تا 17/6 یه‌كه‌مین كۆنگره‌ی نیشتمانی (ئافره‌تانی باكوری كوردستان) به‌سترا.
2004: ده‌سه‌ڵاتدارانی ئه‌ڵمانی قوتابیه‌كی ته‌مه‌ن 18 ساڵیان ده‌ستگیركرد كه‌ پێیان وابوو هۆكاری بڵاوكردنه‌وه‌ی ڤایرۆسی (سارس)ه‌ كه‌ بووه‌ هۆی بارگاویكردنی نزیكه‌ی 18 ملیۆن ئامێری كۆمپیوته‌ر.
2008: په‌رله‌مانی روسیا ره‌زامه‌ندی نواند بۆ دانانی سه‌رۆكی پێشوو (فلادیمیر پۆتین) به‌ سه‌ره‌ك وه‌زیران.
2008: ده‌سه‌ڵاتدارانی عیراق رادیۆی (عهد)ی سه‌ر به‌ ره‌وتی سه‌دریان داخست.
2008: گه‌شتی ده‌ستاوده‌ستی مه‌شخه‌ڵی ئۆڵۆمپیادی هاوینی 2008ز ده‌گاته‌ لوتكه‌ی چیای ئه‌ڤه‌رێست پاش گه‌شتێك كه‌ 130 رۆژی خایاند.
2010: د. به‌رهه‌م سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێم بینای تازه‌ی (ده‌زگاری سه‌رده‌می) كرده‌وه‌.

له‌دایكبوون..
1828: جان هنری دونانت، سه‌رمایه‌كاری سویسری و دامه‌زرێنه‌ری خاچی سوور و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی ئاشتی ساڵی 1901ز.
1828: مار شربل، قه‌شه‌ی لوبنانی.
1884: هاری ترومان، سی و سێهه‌مین سه‌رۆكی ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا.
1899: فریدریش فون هاك، ئابوریناسی نه‌مساوی/ به‌ریتانی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵ له‌ زانسته‌ ئابووریه‌كان له‌ ساڵی 1974ز.
1902: ئه‌ندریه‌ لوف، زانانی كیمیای ورد، و فه‌ره‌نسی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1965ز.
1906: روبورتو روسیلینی، ده‌رهێنه‌ری ئیتالی.
1916: جواو هافیلانج، سه‌رۆكی یه‌كیه‌تی نێوده‌وڵه‌تی تۆپی پێ.
1934: زین العشماوی، ئه‌كته‌ری میسری.
1935: جاك چارلتون، یاریزان و راهێنه‌ری تۆپی پێی ئینگلیزی.
1939: جان عوبێد، سیاسه‌تمه‌داری لوبنانی.
1942: تیری نیل، یاریزان و راهێنه‌ری تۆپی پێی ئیرله‌نده‌ی باكور.
1945: مونا ئیبراهیم، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1947: رۆبه‌رت هورفیتز، زانای بایۆلۆجی ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 2002ز.
1950: عه‌بدولهادی سه‌باغ، ئه‌كته‌ری سوری.
1955: ملس زیناوی، سه‌ره‌ك وه‌زیرانی ئه‌سیوبیا.
1960: فرانكۆ باریزی، یاریزان و راهێنه‌ری تۆپی پێی ئیتالی.
1966: كلاودیو تافاریل، گۆڵچی تۆپی پێی به‌ڕازیلی.
1970: لویس ئه‌نریكه‌، یاریزانی تۆپی پێی ئیسپانی.
1975: ئینریكی ئیگلیسیاس، گۆرانیبێژی ئیسپانی.
1978: لوسیو، یاریزانی تۆپی پێی به‌ڕازیلی.
1981: ئه‌ندریا بارزالی، یاریزانی تۆپی پێی ئیتالی.
1985: سوما، ژنه‌ گۆرانیبێژ و ئه‌كته‌ری میسری.
2003: ئه‌میر حه‌سه‌نی كوڕی محه‌مه‌د، وه‌لی عه‌هدی مه‌غریب.

وه‌فات..
1773: عه‌لی به‌گی گه‌وره‌، سوڵتانی میسری مه‌ملوكی.
1794: ئه‌نتوان لافوازیه‌، زانای كیمیای فه‌ره‌نسی.
1819: مه‌لیك كامیهامیهای یه‌كه‌م، مه‌لیكی شانیشنی هاوای.
1822: جون ستارك، سه‌ربازی ئه‌مریكی له‌ جه‌نگی سه‌ربه‌خۆیی.
1873: جون ستیوارت میل، فه‌یله‌سوف و ئابوریناسی ئینگلیزی.
1880: جۆستاڤ فلوبیر، نوسه‌ری فه‌ره‌نسی.
1903: بول گوگان، نیگاركێشی فه‌ره‌نسی.
1936: ئوسفالد شبینگله‌ر، مێژوونوس و فه‌یله‌سوفی ئه‌ڵمانی.
1997: حه‌جی رازی، ئه‌كته‌ری عێراقی.
2002: ئه‌حمه‌د مه‌زهه‌ر، ئه‌كته‌ری میسری.
2007: ئه‌میر عه‌بدولڵا فه‌یسه‌ڵ ئال سعود، شاعیر و ئه‌دیبی سعودی.
2011: فه‌یسه‌ل مولوی، بانگخوازی ئیسلامی و بیریاری لوبنانی.
2012: موریس سینداڵ، نوسه‌ری ئه‌ده‌بی منداڵانی ئه‌مریكی.

جه‌ژن و بۆنه‌كان..
رۆژی سه‌ركه‌وتن له‌ ئه‌وروپا.
رۆژی باوك له‌ كۆریای باشور.
رۆژی جیهانی نه‌خۆشی تالاسیما.

PUKmedia ئا/ حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی