Home / ئەمرۆ لەمێژوودا / ئــه‌مڕۆ لـه‌ مــێژوو

ئــه‌مڕۆ لـه‌ مــێژوو

Vintage still life. Vintage compass lies on an ancient world map in 1565.

ئــه‌مڕۆ لـه‌ مــێژوو

هەموو رۆژێک لە ماڵپەرى مێژووى کورد هەموو شتێک بزانە کەوا لەم رۆژە روویداوە لە سالانى رابردوو بە درێژایی مێژوو.

رووداوه‌كان:

1148: لویسی حه‌وته‌م مه‌لیكی فه‌ره‌نسه‌ ئابڵووقه‌ی دیمه‌شقی دا له‌ میانی هه‌ڵمه‌تی دووه‌می خاچپه‌رسته‌كاندا.

1487: خه‌ڵكی (لیوواردن) له‌ هۆڵه‌نده‌ مانیانگرت به‌هۆی قه‌ده‌غه‌كردنی بیره‌ی بیانیه‌وه‌.

1534: جاك كارتییه‌ كه‌نه‌دای داگیركرد به‌ ناوی مه‌لیكی فه‌رنسه‌وه‌.

1567: ناچاركردنی شاژنی ئوسكوتله‌نده‌ ماری ستیوارت له‌ كاتی به‌ندكردنیدا له‌ قه‌ڵای (گلیفن) كه‌ ده‌ستبه‌رداری عه‌رشی ده‌سه‌ڵات ببێت بۆ كورِه‌كه‌ی كه‌ ته‌مه‌نی یه‌ك ساڵ بوو كه‌ تاجی نرایه‌ سه‌ر به‌ ناوی جیمسی شه‌شه‌م.

1798: ئیمبراتۆری فه‌ره‌نسی ناپلۆن پۆناپارت له‌گه‌ڵ هێزه‌ داگیركه‌ره‌كه‌یدا رۆشته‌ شاری قاهیره‌.

1854: روسه‌كان سه‌ركه‌وتن به‌سه‌ر توركه‌كاندا له‌ جه‌نگی (قارس)دا، كورده‌كان یارمه‌تی روسه‌كانیاندا.

1854: محه‌مه‌د سه‌عید پاشا حوكمی میسری گرته‌ ده‌ست له‌ دوای برازاكه‌ی عه‌باس حیلمی كه‌ له‌ 13 یۆلیۆ (ته‌مووز) تیرۆركرا.

1919: حیزبی توركیای لاو كۆده‌تای كرد به‌سه‌ر خه‌لافه‌تی عوسمانیدا.

1920: روودانی شه‌رِی (مه‌یسه‌لون) له‌ نێوان سوریه‌كان و سوپای فه‌ره‌نسی، و سه‌ره‌تای ئینتیدابی فه‌ره‌نسی بۆ سه‌ر سوریا.

1923: مۆركردنی پیه‌ماننامه‌ی (لۆزان) كه‌ بارودۆخی ئه‌نازۆل و تراقیای خۆرهه‌ڵات چاره‌سه‌ركرا و ئه‌و مافانه‌شی هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌ كه‌ به‌ پێی رێكه‌وتننامه‌ی سیڤه‌ر به‌ كورد درابوو.

1977: كۆتایی جه‌نگی چوار رۆژه‌كه‌ی نێوان میسر و لیبیا.

1990: هێزه‌كانی عێراق گردبوونه‌وه‌ له‌سه‌ر سنوره‌كانی كوێت.

1993: جارِدانی پێكهێنانی به‌ره‌ی كوردستانی باكوور له‌ نێوان (11) حزب و گروپی كوردی, له‌ شاری لۆزان.

1993: باڵێكی ناو پارتی زه‌حمه‌تكێشانی كوردستان به‌ ناوی (په‌یرِه‌وی یه‌كگرتنه‌وه‌) چوونه‌ ناو یه‌كیه‌تی نیشتمانی كوردستان.

1993: هێزه‌كانی ئیسرائیل له‌ به‌ره‌ی غه‌ززه‌ هێرشیان كرده‌ سه‌ر مزگه‌وتی (ئیسڵاح) و ده‌یان كوژرا و برینداری لێكه‌وته‌وه‌.

2005: لانس ئارمسترۆنگ له‌ پێشبرِكێی پاسكیلی (تور دو فرانس) بۆ جاری حه‌وته‌م یه‌كه‌م بوو.

2007: پارتی كاری سه‌ربه‌خۆی كوردستان له‌ ناو ریزه‌كانی پارتی دیموكراتی كوردستان درێژه‌ به‌ خه‌بات ده‌ده‌ن.

2007: لیبیا شه‌ش به‌ندكراوه‌كه‌ی به‌ردا كه‌ به‌ تۆمه‌تی مه‌سه‌له‌ی ئایدز حوكمی له‌سێداره‌دانیان بۆ ده‌رچووبوو.

2012: سه‌رۆكی میسری (محه‌مه‌د مورسی) وه‌زیری جۆگه‌ (هشام قه‌ندیل)ی راسپارد كه‌ حكومه‌تی نوێ‌ پێكبهێنێت.

2014: رووداوی شه‌مه‌نده‌فه‌ری (سانتیاگۆ دی كومبوستیلا) كه‌ بووه‌ هۆی مردنی 70 كه‌س و برینداربوونی 143 كه‌س كه‌ داده‌نرێت به‌ خراپترین رووداوی ئیسپانیا.

2014: كه‌وتنه‌خواره‌وه‌ی فرِۆكه‌ی هێڵی ئاسمانی جه‌زائیری گه‌شتی 5017 له‌ بیابانی مالی له‌ كاتی گه‌شتی له‌ (بوركینیا فاسو) بۆ (جه‌زائیر).

2014: ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق (د. فوئاد مه‌عسوم)ی هه‌ڵبژارد بۆ سه‌ركۆماری عێراق.

له‌دایكبوون:

1783: سیمۆن بۆلیفار، سه‌ركرده‌ی شۆرِشگێرِ و سایسه‌تمه‌داری فه‌نزویللی ژماره‌یه‌ك له‌ كۆماره‌كانی ئه‌مریكای باشوور قه‌رزاری ئه‌ون كه‌ سه‌ربه‌خۆییان وه‌رگرت له‌ ئیسپانیا.

1802: ئه‌لكسه‌نده‌ر دۆما، رۆماننوسی فه‌ره‌نسی.

1857: هندریك بونتوبیدان، ئه‌دیبی دانیماركی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی ئه‌ده‌بی ساڵی 1917ز.

1886: جونیچیرۆ تانیزاكی، رۆماننوسی یابانی.

1897: ئه‌میلیا ئیرهارت، ژنه‌ فرِۆكه‌وانی ئه‌مریكی.

1907: ئیزیدور فینشتاین، رۆژنامه‌نوسی ئه‌مریكی.

1931: عبدالعزیز النمش، ئه‌كته‌ری كوێتی كه‌ ناوبانگی ده‌ركردبوو به‌ بینینی رۆڵی ئافره‌ت.

1947: سه‌روه‌ت حه‌سه‌ن، ژنی وه‌لی عه‌هدی پێشووی ئه‌رده‌ن حه‌سه‌نی كورِی ته‌لال.

1969: جینیفه‌ر لوبیز، ژنه‌ گۆرانیبێژ و ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.

1971: دینو باجیو، یاریزانی تۆپی پێی ئیتالی.

1972: كایو هیرویوكی، زۆرانبازی سۆمۆی یابانی.

1977: مه‌هدی مه‌هده‌وی كیا، یاریزانی تۆپی پێی ئێرانی.

1979: سه‌نا ئیبراهیم، ژنه‌ ئه‌كته‌ری سعودی.

1981: سه‌مه‌ر گلاو، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.

1981: منه‌ شه‌له‌بی، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.

1983: دانییلی دی روسی، یاریزانی تۆپی پێی ئیتالی.

وه‌فات:

1115: ماتیلدی، كۆنتێسه‌ی ئیتالی.

1862: مارتن فان بیورین، سه‌رۆكی هه‌شته‌می ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان.

1955: خالید به‌گداش، ئه‌مینداری گشتی پارتی كۆمۆنیستی سوریا كه‌ به‌ نه‌ژاد كورد بوو.

1974: جیمس چادویك، زانای فیزیای ئینگلیزی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1935ز.

1977: گیوی موكریانی، رووناكبیری كورد و خاوه‌نی چاپخانه‌ی كوردستان.

1981: عه‌لی مه‌ردان، مامۆستای  مه‌قامات و هونه‌رمه‌ندی به‌ناوبانگی كورد، له‌ شاری به‌غداد.

1986: فریتس لیبمان، زانای كیمیای زینده‌یی ئه‌ڵمانی/ ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1953ز.

1990: نادیه‌ السبع، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.

1990: نادره‌، ژنه‌ گۆرانیبێژی میسری.

1991: ئیساك سنجه‌ر، ئه‌دیبی ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی ئه‌ده‌بی ساڵی 1978ز.

1992: گافرییل ئیلزاروف، نه‌شته‌ركاری ئێسكی روسی.

1993: م. عادل شویخ، زانا و نوسه‌ری عێراقی ، له‌ رێگه‌ی سلێمانی هه‌ولێر به‌ كاره‌ساتی ئۆتۆمبیل له‌ سوسێ‌ له‌ گۆرِستانی شێخ ئه‌حمه‌دی هیندی له‌ سلێمانی به‌ خاك سپێردرا.

1995: خالید بكداش، ئه‌مینداری گشتی حیزبی شیوعی سوریا.

1995: جیری لوردان، دانه‌ری مۆزیك و گۆرانیبێژی به‌ریتانی.

2000: ئه‌حمه‌د شاملو، شاعیری كوردی ئێرانی.

2012: جون ئه‌تا میلس، سه‌رۆكی گانا.

جه‌ژن و بۆنه‌كان:

جه‌ژنی سیمون بۆلیڤار له‌ ئیكوادۆر.

رۆژی تیكیلای نیشتمانی له‌ ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان.

About گۆران حكيم

https://www.facebook.com/goran.hakem.5

Check Also

خوێنده‌وه‌یه‌كی نوێ بۆ په‌یماننامه‌ی هاوكاری و دۆستایه‌تی تاشناقی ئه‌رمه‌نی و پارتی خۆییبوون له‌ 1927 – 1930

گۆڤاری مێژووناسی گۆڤارێكی مێژوویی وەرزییە —————————— ژمارە (1) به‌هاری 2022، ساڵی یەكەم خاوەنی ئیمتیاز/ پ.د. …