ئەمڕۆ لە مێژوو دا

ئەمڕۆ لە مێژوو دا

12 ئه‌بریل
رووداوه‌كان:
1861: ده‌سپێكی جه‌نگی ناوخۆی ئه‌مریكا له‌ ویلایه‌ته‌كانی باشوور.
1872: یابان یه‌كه‌مین پێشانگای نێوده‌وڵه‌تی كرده‌وه‌ له‌ هۆڵی یوشیما.
1877: دامه‌زراندنی زانكۆی تۆكیۆ.
1904: هێزه‌ چه‌كداره‌كانی كورد له‌باشوری كوردستان به‌شداری راپه‌ڕینه‌ جۆراوجۆره‌كانی دژ به‌ به‌ریتانیاو ئیمپراتۆریه‌تی عوسمانیان كرد.
1919: دامه‌زراندنی كۆمه‌ڵه‌ی گه‌لان.
1937: سێر فرانك ویتل یه‌كه‌م بزوێنه‌ری فوكه‌ری تاقیكرده‌وه‌ له‌سه‌ر زه‌وی كه‌ دروستكرابوو بۆ فڕۆكه‌ی كارگه‌ی (بریچ تۆمسۆن هیوستۆن) له‌ شاری (رجبی) له‌ ئینگلته‌ره‌.
1945: وه‌فاتی سه‌رۆكی ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان فرانكلین رۆزفلت.. و جێگره‌كه‌ی (هری ترومان) دوایی بوو به‌ سه‌رۆكی سی و سێهه‌می ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان.
1946: سوریا سه‌ربه‌خۆیی وه‌رگرت له‌ ده‌ستی ئینتیدابی فه‌ره‌نسی.
1954: ڤیه‌تنامی باكور له‌ لایه‌ن فه‌ره‌نسه‌وه‌ دانیپیانرا.
1961: رائیدی ئاسمانی سۆڤیه‌تی (یوری گاگارین) هه‌ستا به‌ یه‌كه‌مین گه‌شتی ئاسمانی له‌سه‌ر كه‌شتی (فوستوك 1)،  كه‌ ئه‌وه‌ یه‌كه‌مین گه‌شتبوو مرۆڤ پێی هه‌ستێت بۆ ئاسمان.
1968: كۆتایی هاتنی كاره‌كانی یه‌كه‌مین تاوار به‌ به‌رزی 147 مه‌تر كه‌ پێكهاتبوو له‌ 36 قات له‌ كاسۆمیگاسیكی له‌ تۆكیۆ.
1980: لیژنه‌ی ئۆڵۆمپی ئه‌مریكی هه‌ستا به‌ داواكردنی سه‌رۆك جیمی كارته‌ر به‌ پچڕانی خولی یاریه‌كانی ئۆڵۆمپی كه‌ مۆسكۆ داوه‌تی كردبوو له‌ 19ی یۆلیۆ و ئه‌وه‌ش به‌هۆی داگیركردنی ئه‌فغانستان له‌ لایه‌ن سۆڤیه‌ته‌وه‌.
1981: یه‌كه‌م گه‌شت به‌ كه‌شتی ئاسمانی كۆلۆمبیا.
1988: زانكۆی هارفارد رایگه‌یاند كه‌ زاناكانی سه‌ركه‌وتوو بوون له‌ به‌رهه‌م هێنانی زنجیره‌یه‌كی نوی له‌ مشك دوای به‌كارهێنانی ئه‌ندازه‌ی بۆماوه‌یی بۆ یه‌كه‌مجار.
1994: كۆچی دوایی ڕه‌سول مامه‌ند سكرتێری پێشوی حسك، پێش مردنی بووه‌ ئه‌ندامی بیرو و ڕامیاری (ینك).
1994: كۆمیته‌ی كورد و نه‌مسا تیمێكی پزیشكی نارده‌ هه‌رێمی كوردساتان، كه‌ له‌ 8 پزیشكی پسپۆڕی جیا جیا پێكهاتبوون.
1995: په‌رله‌مانی باكور له‌ شاری لاهای راگه‌یه‌نرا.
1996: كچه‌ فڕۆكه‌وانی ئه‌مریكی (جیسیكا دوبروف) ی ته‌مه‌ن حه‌وت ساڵ وه‌فاتیكرد له‌ میانی هه‌وڵدان بۆ تۆماركردنی ژماره‌ی پێوانه‌یی بۆ بچوكترین كه‌س كه‌ به‌ سه‌رتاسه‌ری ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كاندا به‌ فڕۆكه‌ بفڕێت.
2000: به‌ ئاماده‌بوونی مه‌سعود بارزانی زانكۆی سه‌ڵاحه‌دین ڤیستیڤاڵی ساڵانه‌ی خۆی سازدا.
2000: لوتكه‌ی كۆمه‌ڵه‌ی 77به‌سترا كه‌ 42سه‌رۆك ده‌وڵه‌ت تێیدا به‌شداربوون له‌ ئاسیا و ئه‌فریقیا له‌پێناوی دامه‌زراندنی سیسته‌مێكی دادوه‌رانه‌ی نوێی دیموكراتیانه‌.
2003: پێكهێنانی لیژنه‌یه‌كی مه‌ده‌نی بۆ به‌ڕێوه‌بردنی شاری كه‌ركوك كه‌ له‌چه‌ند كه‌سێكی كوردو عه‌ره‌ب و توركمان پێكهاتبوو.
2003: روودانی پشێوی له‌شاری موسڵ له‌ نێوان كورد و عه‌ره‌ب، كه‌ بووه‌ هۆی كوژران و برینداربوونی خه‌ڵكێكی زۆر له‌ هه‌ردوولا.
2003: وته‌بێژێكی ینك رایگه‌یاند كه‌ هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌ ده‌ستیان كردووه‌ به‌ پاشه‌كشی له‌شاری كه‌ركوك.
2005: وه‌زیری به‌رگری ئه‌مریكا (رۆنال رامسفێڵد) بۆ یه‌كه‌مجار له‌ مێژووی كورد سه‌ردانی هاوینه‌هه‌واری سه‌لاحه‌دینی كرد و له‌ لایه‌ن مه‌سعود بارزانیه‌وه‌ پێشوازی لێكرا.
2007: ته‌قاندنه‌وه‌ی پردی سه‌رافه‌ له‌ به‌غداد.
2008: نێچیره‌ڤان بارزانی و نوری مالیكی له‌ به‌غدا كۆده‌بنه‌وه‌.
2010: مه‌لیك عبدالله‌ی كوڕی عبدالعزیز مه‌لیكی سعودیه‌ پێشوازی له‌ به‌ڕێز مه‌سعود بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان كرد و له‌ رێوڕه‌سمێكیشدا مه‌دالیای (ئال سعود)ی به‌ به‌ڕێزیان به‌خشی.

له‌دایكبوون:
812: ئیمام محه‌مه‌د جه‌واد، ئیمامی نۆهه‌می دوانزه‌ ئیمامه‌كه‌ی شیعه‌.
1748: ئه‌نتوان لوران دو جوسیو، زانای فه‌ره‌نسی له‌ زانستی رووه‌ك.
1884: ئوتو مایرهوف، پزیشكی ئه‌ڵمانی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1922ز.
1903: جان تنبرجن، ئابوریناسی هۆڵه‌ندی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵ له‌ زانسته‌ ئابووریه‌كان له‌ ساڵی 1969ز.
1909: زوزو شه‌كیب، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1934: جابر قحیمه‌، شاعیر و ئه‌دیبی میسری.
1941: فوئاد شه‌ره‌فه‌دین، ده‌رهێنه‌ر و ئه‌كته‌ری لوبنانی.
1941: بوبی مور، یاریزانی تۆپی پێی ئینگلیزی.
1942: جاكوب زوما، سه‌رۆكی باشوری ئه‌فریقیا.
1948: یوشكا فیشه‌ر، سیاسه‌تمه‌داری ئه‌ڵمانی.
1950: ئیسعاد یونس، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1950: جویس باندا، ژنه‌ سه‌رۆكی چواره‌می مالاوای.
1956: ئه‌ندی گارسیا، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1971: شانین دوهیرتی، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1974: مارلی شیلتن، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1974: سیلفینیۆ، یاریزانی تۆپی پێی به‌رازیلی.
1974: ئیلین خه‌له‌ف، ژنه‌ گۆرانیبێژی لوبنانی.
1979: كلیر دینس، ژنه‌ ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.
1979: ماتیا كیزمان، یاریزانی تۆپی پێی سربی.
1981: نیكۆلاس بوردیسۆ، یاریزانی تۆپی پێی ئه‌رجه‌نتینی.
1982: یارا جه‌بران، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.
1986: بلیریم دزیمایلی، یاریزانی تۆپی پێی سویسری.

وه‌فات:
238: جوردیانی یه‌كه‌م، ئیمبراتۆری بیست و هه‌شته‌می رۆمانی.
1555: شاژنه‌ خوانای یه‌كه‌م، شاژنی قشتاله‌ و لیون و ئه‌راگۆن و سه‌قه‌لیه‌ و ناپۆلی.
1817: شارل مسیبه‌، فه‌له‌كناسی فه‌ره‌نسی.
1906: ئه‌میر عه‌بدولعه‌زیز موتعیب ره‌شید، ئه‌میری شه‌شه‌می (حائیل).
1945: فرانكلین رۆزفلت، سه‌رۆكی سی و دووه‌می ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كان.
1953: حه‌پسه‌ خانی نه‌قیب، له‌ سلێمانی، خانمی ناوداری كورد، له‌ ساڵی 1891ز له‌دایك بووه‌.
1971: ئیجور تام، زانای فیزیای روسی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی فیزیای ساڵی 1958ز.
1994: ره‌سوڵ مامه‌ندی، ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كیه‌تی نیشتمانی كوردستان.
1997: جۆرج والد، زانای فیزیۆلۆجیای ئه‌مریكی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی پزیشكی ساڵی 1967ز.
1999: ره‌ئوف ئه‌حمه‌د ئالانی، نوسه‌ری كورد له‌ بواری زمانه‌وانیدا.
2003: ئه‌میر ماجید بن عه‌بدولعه‌زیز ئال سعود، ئه‌میری ناوچه‌ی مه‌ككه‌ی پیرۆز.
2014: عه‌بدولره‌حمان ئال رشی، ئه‌كته‌ری سوری.

جه‌ژن و بۆنه‌كان:
رۆژی كه‌شتیه‌وانانی ئاسمانی، ئاهه‌نگی جیهانی به‌ دابه‌زینی یوری گاگارین وه‌ك یه‌كه‌م كه‌س له‌ ئاسماندا .

PUKmedia ئا/حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی