عهبدوڵڵا کهریم مهحمود
له1982 مهمه ریشه کرا به فهرماندهی
کهرتی 4 ی جهباری
کهرتی 4ی جهباری پێک هاتبوو له 50 پێشمهرگه ، له بههاری 1982 به بریاری [ ملازم عومهرعهبدوڵڵا] ی لێپرسراوی مهکتهبی عهسکهری ، کرا به ددوو بهشهوه ، [مامه ریشه ]کرا به فهرماندهی کهرتی 4ی جهباری و [هیوا بارۆیی] کرا به فهرماندهی کهرتی 3 ی ههمهوهند. که ناوچهی چهمچهماڵ و ههردهی ههمهوهند و سهنگاوی دهگرتهوه ، سنوری کهرتی 4 ی جهباری ، له چهمچهماڵهوه تا شیوه سوور بوو ، کهرتی 3ی ههمهوهند جیای دهکردهوه ،تا جادهی گشتی سهنگاو-. له قادر کهرهم ، جادهی چهمچهماڵ -کهرکوک ، له تیپی 21 ی کهرکوک ی جیا دهکردهوه ، خوارهوهشی سنووری هێزی پێشمهرگهی تیا نهبوو، رووبه رووی دوژمن دهبوونهوه ، له رۆژههڵاتهوه جادهی قادهر کهرهم -دوز، له سنوری تیپی 51 ی گهرمیانی جیا دهکردهوه ، سنوری کهرتی 4ی جهباری پێک هاتبوو له له ناوچهی[قهرهحهسهن و جهباری و بهشێکی قادر کهرهم ، به پێی، به پێی ههڵکهوتنی ناوچهکه ، ب فهیلهقی یهک هێزێکی گهورهی له کهرکوک و دهوروپشتی کۆکردبوهوه بۆ پاراستنی بیره نهوتهکانی زهمبوور ، بۆ جێبهچێکردنی پرۆسهی تهعریب،رژێم چهکداری زۆری له عهشایهره عهرهبهکان هێنا بوو، خهڵکی ناوچهکه زۆر بێزار بوون لهو ههموو ستهمهی بهرمبهریان دهکرا ,ههندێ گوند یان به ناوی جهیش شهعبی هوه چهکدار کربوو، به رواڵهت و فشارو ترس ودهسکهوت خهڵكیان کردبوو به عسی ، رۆژانه زۆر له گهنجهکان روویان دهکرده مهفرهزهوکهرتهکان و دهبون بهپێشمهرگه ، لهو سهردهمهدا هێزی سهربازی و جاش به پاڵپشتی کۆپتهر ناو بهناو کێوماڵی گوندهکان و سنوورهکانی هێزی پێشمهرگهیان دهکرد ، له 1982 دا ژمارهی پێشمهرگهکانی کهرتی 4ی جهباری گهیشته45 پێشمهرگه .فهرماندهکانی کهرتی 4ی جهباری یا1988 بیتی بوون له
1-مام رۆستهم
2-بێستون باڕۆیی
3-هێمنه رهش
4- مامه ریشه
5_پشتیوان
6-وریای شێخ رهشید
7 -رزگاری حاجی کایل
8-یاسینه رهش
تراژیدیاکهی شۆراو
کهرتی4ی جهباری له 1979 دا پێک هێنرا ، یهکهم فهرماندهی مام رۆستهم بوو، دوای ئهو بێستون باڕۆیی بوو به فهرماندهی کهرت ، له17/ 11 /1980 له تهک 14 پێشمهرگهی کهرتهکهیدا له ساخی شۆراوه شههید کران بریتی بوون له
1-بێستون باڕۆیی فهرماندهی کهرت
2- مهلا نوری کادری پێشکهوتوی کۆمهڵه
3- عهلادین مهلا شێخ عهبدولکهریم
4- ئهرکان چراغه
5 -حهسهن دڵکه یی
6-شهریف کونه کۆتری
7- عهدنان حهوت تهغاری
8- رهمهزان کانی مستهفا
9-جهباری پونگڵه
10 – فاتیح ههشهزینی
11-عومهر باینجانی
12-نهوزاد محهمهد ئهمین
13- نورهدین کهرکوکی
14-نهجمهدین کهرکوکی
15- عهدنان کهرکوکی
گهر بریندارهکه وا شهر بکات ئهی ساغهکه چی دهکات
له تهموزی 1981 دا مامه ریشه نهخۆش بوو . له ماڵی خۆیان بوو له تاڵهبان ،جاسوسێک خهبهری لێ دهدا. جاشهکانی قاله فهرهج چواردهوری ئاوایی لێ دهتهنن
. لهو کاتهدا نهوافی مام شهریف که منداڵێکی خزمی خۆیان دهبێت ،ئاگاداری دهکاتهوه ، مامهریشهش بهدهم رۆیشتنهوه دهسرێأ له جاشهکان دهکات و دهرفهت دهدۆزێتهوه خۆی دهگهیهنێته دهرهوهی ئاوایی و روو دهکاته گوندی [قرخ] ، قاله فهرهج جیهاز دهکات بۆ ئیستیخباراتی عهسکهری ودهڵێت [ مامه ریشهمان بریندار کردووه ئێستا نا تۆزێکی تر بهدیلی دهیگرین] مامه رێشه له رێگای قرخ 3 کۆپتهر به سهر ئاسمانی ناوچهکهوه ددهبینێ، هێزێکی زۆری سوپاو جاش دوای دهکهون بۆ ئهوهی یا بهکوژراوی یا بهدیلی دهسگیری بکهن ، مامه ریشه خۆی دهگهیهنێته ناو ئاوایی قرخ . بهخێرای سواری ماینهکهی [حهمید عهول] دهبێت و بهسواری رێگای ئاوای [دێ رهشه] دهگرێته بهر، ئهو کاته هێمنه رهش فهرماندهی کهرت بوو ،به پشتیوان و سهرکهوت شێخ جیری دهڵێ:[ بهخێرایی بڕۆن بههانای مامهریشهوه] له رێگا مامهریشه به ههردووکیان دهگات ،ماینهکه بهرهڵا دهکات و پیان دهڵێت وهرن بهدواما دا تا دهگهنه نێوان [کورهداوێ و قرخ ] لهوێ ههرسێکیان بۆسهیهک بۆهێزهکهی دوژمن دادهنێن .لهکاتی گهڕانهوهدا هێزهکانی سوپاو جاش دهکهونه ناو بۆسهکهیانهوه ،چهند دهسرێژێک بهناویانا دهکهن ،دووسهربازیان لێ دهکوژن ، گازقیادهیهکیش تێک ده شکێنن ، کهریم حهمدان ئامر لیوای چهمچهماڵ روودهکاته قاله فهرهج و دهڵێ [ئهگهر بریندارهکه وا شهڕ بکات ،ئهی دهبێت ساغ و سهلامهتهکه چی بکات]
ئهندازیاره یوغسلافییهکان
داوای مهشروبیان دهکرد
رژێم تهواوی گوندهکانی سهرجادهی گشتی [ کهرکوک ، لهیلان، قادر کهرهم ]ی بهجهیشی شهعبی تهنیبوو،له کاتژمیری 10 ی شهوی مانگی نیسانی 1982 مامهریشه فهرماندی مهفرهزه بوو له گهڵ پێشمهرگهکان دا چونه سهر کارگهی چیمهنتۆی لهیلان کهجهیشی شهعبی پاسهوانی دهکرد ، مامه ریشهو خهباته بچکۆل و محسین B K C ومهلا ئهحمهد و دوو پێشمهرگهی تر چوبوونه قوڵایی ناو کارگهکهوه ، له پێشمهرگهکانی تری مهفرهزهکهیان دابڕان، ئهو سهردهمه ئهندازیاری یوغسلافی و پۆڵۆنی سهر پهرشتی کارهکانی کاهگهکهیاندهکرد، ئهوان دوو ئهندازیاری یوغسلافی دهسگیر دهکهن ، له ناکاو چواردهوری مامه ریشه و هاورێکانی گیرا . رووبه روویشهرێکی دهستهو یهخه دهبنهوه ، بۆ ماوهی40 دهقیقه ئابڵۆقهدران به جهیش شهعبی ، لهو کاتهدا خهباته بچکۆل زۆر لێهاتوانه توانیبووی ئابڵوقهکه بشکێنێت و خۆی هاورێکانی رزگار بکات ، فیشهکێک بهر باڵی مامهریشه کهوتبوو تیغی کژردبوو ،دواتر مامه ریشهو پێشمهرگهکان ئهندازیارهکانیان له گهڵ خۆیان دا دهبهنه دهرهوهی کارگهکهو بهرهو کهوهڵهی سهر به ناحیهی قهرهحهسهن کهتنه رێ ، لهرێگا ئهندازیارێکیان وای زانی بوو مافیان به مامه ریشهی وتبوو [ گهر پارهتان دهوێت با بگهڕێینهوه،چهند پارهتان دهوێت له لێپرسراوهکهمان بۆتان وهدهگرم] ،رهئوف مستهفا ناسراو به لالۆ یهکێک بوو له پێشمهرگانهی کاتی خۆی له گهڵ غوسلافییهکان کاری کردبوو ،کهمێک له قسهکانیان دهگهیشت. ئهندازیارێکیان داوای مهشروب و گۆشتی برژاوی کردبوو ، شهوهکهی گهیشتنه گوندی خاڵۆ بازیان .
چۆن بوو به مامه ریشه
پایزی 1979 کهرتی 4ی جهباری دروست کرا ، مام رۆستهم فهرماندهی کهرت بوو ، بێستون بارۆیی فهرماندهی مهفرهزهی ههمهوهند بوو ، مهولود گوربازی فهرماندهی مهفرهزه بوو ، حهمه تهله ناسراو به [شاهۆ ] فهرماندی مهفرهزهی جهباری بوو ،نهجمهدین زیاتر هۆگری شاهۆ بوو ، زیاتر جهولهی له گهڵ ئهودا دهکرد ،لهو سهردهمهدا نهجمهدین
عهزه ڕهش ی خهڵکی چهمچهماڵ دهبینێ و له سهرهتادا لێی دهکهوێته گومانهوه ، که بۆی دهردهکهوێت مرۆڤێکی شۆڕشگێره له لای خۆی به پێشمهرگه وهری گرێت ، خهڵکی ناوچهکه سهریان سوڕما ،چۆن وا زوو عهزه رهش به پێشمهرگه وهرگیرا، ئهمیش بوو به هاورێ ی نزیکی نهجمهدین ، زۆر جاریش مام رۆستهم عهزه رهشی له گهڵ خۆی دهبرد بۆ جهوله ، کهسیهتیهکی روخۆش و نمونه یی بوو، نهجمهدین ههموو ههڵسوکهوتهکانی عهزهرهشی بهدڵ د هبێت، ههردوکیان دهبن به دوو هاورێ ی زۆ خۆشهویست ونزیکی یهکتری .
رۆژێکیان نهجمهدین و عهزهڕهش و ئهحمهد کانی مستهفایی و فهخرهدین ئاوه بۆرهکهیی و خالید ههنارهیی له دهوروبهری تهکیهی جهباری دهبن ، دواتر روو دهکهنه گوندی [مۆرانه و مۆفهرو نوره ] ، دواتر روو دهکهنه قهرهتامور و شهوهکهی لهوێ دهمێننهوه ، بهیانییهکهی روو دهکهنه گوندی دارهتوو ، له رێگا عهزهرهش به نهجمهدین دهڵێت [ ئهمشهو خهوێکی ناخۆشم بینی ، له خهوهکهم دا خۆشهویستهکهم شیوهنی بهدیارمهوه دهکرد ، تۆش وهک من به ههمان شێوه ،دڵم دهڵێت یهکێکمان شههید دهبین]
نهجمهدین بزهیهک گرتی وهیچی نهوت دواتر روو دهکهنه تاڵهبان و دواتر قرخ ، شهوهکهی دهچنه ماڵی حهمهساڵح له [دێ ڕشه] تاریک و لێڵی بهیانی بوو روودهکهنه ژاڵه وجاشهکان زوو تر خۆیان گهیاندبووه ناو ئاوایی که ، نهجمهدین و هاورێکانی به تراکتۆر دهگهنه نزیک گوندهکهو دابهزیبوون ،ههموویان پێکهوه روو دهکهنه ناو ئاواییهکه ،جاشهکان تێ یان دهخوڕن:[ئێوه کێن ،بۆ کوێ دهچن] نهجمهدین دهست بۆ جهکهکهی دهبات ، ئهوان زووتر دێنه دهست له یهکهم دهسرێژدا عهزه ڕهش بریندار دهکرێت ، نهجمهدین و فهخرهدین و خالید ههنارهیی دهکشێ نهوه ،فهخرهدین روودهکاته ئاوه بۆرهکه و مهملهحه ، ئهحمهدیش رووهو چهمهکه ههڵدێت ، نهجمهدینو خالید ههنارهیی رووهو بهکر باجهلان ههڵدێن، جاشهکان دوایان دهکهون ، خالید ههنارهیان له نزیک باسهره به برینداری گرت و تهسلیم به ئیستیخباراتیان کردو بهکۆپتهر بردیان بۆ زیندان ، دواتر جاشهکان دهچنه سهر عهزه ڕهش، ئهویش بهدهم ئازاری برینهکهیهوهدهستیان لێ دهکاتهوه و جاشێکیان دهکوژێت ، جاشهکان زۆر دڕ
ندانه هه موو جهستهی به گوله دهبێژن .
ئهم ڕووداوه زۆر کاری کردهسهرنهجمهدین ،سوێندی خوارد رویش نهتاشێت تاکو تۆڵهی عه زه رهش نهکاتهوه ؛ ئهوهبوو له دهیان نهبهردی دا شوین دهستی له ههڵمهت و زهبر وهشاندن له دوژمن دیار بوو ،بووه مایهی تێرامانی هاورێکانی ناویان نا[ مامه ریشه]
دوی 3مانگ کرا مامه ریه کرا جێگری فهرماندهی مهفرهزه ،دوتر پلهکانیپێشمهرگایهتی بڕی تا بوو به فهرماندی کهرتی 4 ی جهباری.
تهرمی مام شکور دۆزرایهوه
ئهو کاتانهی کهرتی 4ی جهباری و مامهریشه زهبری کاریگهری له سوپاو جاشهکانی بدایه ،جاشهکان ئازاری باوک ودایک وخوشک و براکانی دهدا، دهیان جارجاشهکان چوار دهوری ماڵی مامه ریشهیان گریوه و ههڵس و کهوتی درندانهیان له گهڵ کردون .له ساڵی 1980 دا تهحسین شاوهیس دهگاته تاڵهبان و مام شوکری باوکی مامه هیشه دهسگیر دهکات و بهرهو لیوای چهمچهماڵی دهبات ، لهرێگا لێ دهداو باڵی دهشکێنێت ، دهباته بهردهم [کهریم حهمدان] ی ئامر لیواو دهڵێت :[ئهمه باوکی مامه ر یشه یه ] .ئهویش کهدهبینێت پیاوێکی پیره ئازادی دهکات ، بهڵام جاشهکان دهست بهرداری نهبوون به بهردهوامی ئازاریان دهدا ،چهند جارێكی تر گرتیان، ئهویش بۆ دهرباز بوون لێ یان رووی کرده کهرکوک ،لهوێش دهست بهرداری نهبوون ، له شهوی 28 / 8 / 1981 دهسگیری دهکهنهوه ، لهو کاتهوه هیچ سۆراخێ کی نهبوو، له 20 / 12 / 1981 ئهحمهد کرداری سهرقاڵی پاک کردنهوهی بیره کشتوکاڵیهکانی [تهرجیل – لهیلان ] دهبێت ،تهرمێک له ناو بیرهکان دا دهبینێ تهوه،به خێرایی روو دهکاته ئهمنی ناحیهی لهیلان و ههواڵه که دهگهیهنێت، که تهرمهکه دهردێنن ،روخساری به تهواوی شێوا بوو ،نهدهناسرایهوه ،شا رهوانی کهرکوک جهستهیان بهخاک سپارد ، دوتر ههواڵ گهیشت بهمامه ریشه [ ئیتر به دوای باوکتا مهگهرێ ، ئهو تهرمهی دۆزرا یهوه مام شوکری باوکت بوو]
ئهفسانهی حهمک
تاریک و لێڵی بهیانی 17/5 / 1982 بوو، 12 پێشمهرگه لهناوئاوایی حهمک دا لهخهوی قوڵدا بوون ،لهوکاتهدا ژنێک رووی کرده لایان وتی [ ههستن وا سوپاو جاش وا دهگهنه ئاوایی ] پێشمهرگهکان بهخێرایی ،خۆیان بهست و لهماڵهکان هاتنه دهرهوهو روویان کرده لای مامه ریشه ،لهوکاتهدا موکهبهرهی جاشهکان یان بهر گوێ کهوت :[ئاگاداری ..ئاگاداری خهڵکی حهمک دهکهین به خێرایی ئاواییهکه چۆڵ بکهن ،مامه ریشهو جهماعهتهکهیمان حهسر کردوه،ئهمرۆ دوا رۆژی ژیانیانه]
خهڵکی گوندهکه به ترس و لهرزهوه روویان کرده دهرهوهی گوندهکه.تهنیا پێشمهرگهکان مانهوه ، نه RPG و نه BKCیان پێ نهبوو،12پێشمهرگه به 12 کڵاشینکۆف و 15ماڵی کوێره گوندێکی جهباری،شوێنی ههڵکهوتنی جوگرافیای حهمک چاڵ بوو . چهندگردۆڵکه یهک له دهوری ئاواییهکهدا بوو،دهیان روانی به سهرماڵهکانا ، بۆ دوژمن له بار بوو، هێزيکانی دوژمن پێک هاتبوون له [ سریهی مغاویری کهرکوک و جاشهکانی سهنگاو ، چهمچهمال ،لهیلان ،قهرهههنجیر، جهیش شهعبی دوزو قهرهههنجیر ،قوات خاسه ] به سهرپهرشتی کهریم حهمدانی ئامرلیوای چهمچهماڵ، 8 ههزار سهربازو جاش ،بهرزاییهکانی چواردهوری ئاواییهکهیان تهنی بوو ،12 کۆپتهریش ناو گوندهکهیان له ئاسمانهوه دهپێکا ، له کاتهدا مامه ریشه به حهماسهوه وهستابوو ، جامانهیهکی له مل پێچا بوو کڵاوهکهی له سهردابوو ،قژی سهری و ڕیشی تاڵ تاڵ وهستابوو،رووی کرده پێشمهرگهکان وتی : [ئێمه پێشمهرگهین ،ئهمڕۆ دوا ههناسهی ژیانمانه ، با بهرگرییهکی وا بکهین گهلهکهمان شانازیمان پێوه بکات] لهکاتژمێر 6 ی بهیانییهوه،شهرێکی قورس ی نابهرامبهر له ناو ماڵهکانی حهمکهوه بهرپابوو، سوپا به تۆپی قورس و هاوهن وههموو جۆره چهکێکهوه ئاگر بارانی ئاواییهکهیان کرد ،کۆپتهورهکان له ئاسمانهوه به بۆمبی فسفۆریان دادهباراند ،پێشمهرگهکان بوون به دوو بهشهوه ، بهشێکیان لهلای رۆژههڵاتی حهمکهوه به سهرپهرشتی عهله رهش ،له 10 ی بهیانی دا تهواوی خانوهکانی حهمک روخان بهسهر یهکدا ،ئاواییهکه له ناو باروت و گڕودوکهڵدا ون بوو ،له بهرچڕی و سهختی شهڕهکه ،مامهر ریشه نهیتوانی ههموو سهنگهرهکان به سهر بکاتهوه ،دوژمن هیچ بوارێکی له بهردهما نههێشتبوونهوه . قورسایی شهڕهکه له سهر رۆژههڵاتی گوندهکه بوو ، تا سهعات 12 ی نیوهڕۆ ،عهله رهش و هاوڕێکانی رۆڵی جوامێرانهیان نواند له بهرگری کردن ، لهو قۆڵهوه [ عهله رهش،ستار باوه فهتهیی ، ئه حمهد عهبدولرهحمان عومهر ناسراو به هاوار کهرکوک ] شههید کران ،ئازاد بیلال چاوێکی لهدهست دا ،ئامۆزا تاڵهبانی بریندارکرا،، تهنیا مامه ریشه،کهریم شێخ جیری ناسراو به [سهرکهوت شێخ جیری ]،نهسرهدین خاڵۆ بازیانی
،سهید ئیبراهیم ،دلاوهر لالۆبوون’ لهوشهڕهدا 62 سهربازوجاش کوژران، عاسی رهئوف لێ پرسراوی جاشهکانی سهنگاو کوژرا ،له شهڕهکهدا پێشمهرگهکان RP G و قهناسیان دهسگیر کرد ،مامه ریشه بهقهناس مشتی له کۆپتهرهکان گرتهوه ، کۆپتهرێکی پێکا و ئهوانی تریش بڵاوهیان لێ کرد ، به FM گوێیان لێ بوووتیان [مقاوهمهتیان بههێزه. سهعات 7 ی ئێواره بوو سوپاو جاش شپرزه بوون ،بهجۆرێک شکان تهرمی 43 سهربازوجاش و جهیشی شهعبیان لێ به جێ ماو کشانهوه،25 کهسیان بریندار بوون ،خهڵکی حهمک له خۆشی ئهو سهرکهوتنه ماچ بارانی مامه ریشهوپێشمهرگهکانیان کرد ،تهرمی شههیدهکانیان له تاڵهبان به خاک سپارد، لهو شهڕ هوه لێپرسراوانی سوپای عێراق بهمامه ریشهیان وت [ الرجل الحدیدی]