باسێك لەسەر سه ددام حوسه ین
نوسینی:ئوسامە جەمیل
له 28نیسانی1937له گوندی عۆجه ی سه ربه شاری تكریت له دایك بووه،هه رچه نده گومان له وبه رواره ده كرێ چونكه له وسه رده مه كه سێكی واخوێنده وارله خێزانه كه ی نه بووه تابه رواری له دایك بوونه كه ی بنوسێ..هێشتاله سكی دایكی بووه كه باوكی مردووه،دوای له دایك بوونی به ماوه یه ك دایكی شووبه پیاوێكی گونده كه یان ده كاته وه به ناوی ئیبراهیم ئه لحه سه ن(هه ڵه یه كه ده وترێ مامی سه ددام بووه)،سێ برای تری هه یه له دایكی به ناوی بارزان ووه تبان وسه بعاوی،زڕباوكی زۆرخراپ بووه له گه ڵی وهه میشه ئازاری داوه وته نانه ت له سه ره تادانه یهێشتووه بچێته به رخوێندنیش..حه زی كردووه سه ددام به كاری كشت وكاڵی خه ریك بێت..به زۆرده چێته خوێندن وقۆناغی سه ره تایی له گونده كه یان ته واوده كات،پاشان له ده ست سته می زڕباوكی ڕاده كات وده چێته ماڵی خاڵی(خێروللاتڵفاح)له به غداوله وێ درێژه به خوێندن ده دا..له ناوه ڕاستی په نجاكان ده چێته ڕێزه كانی حزبی به عس وده بێته ئه ندامێكی چالاكی باڵی سه ربازی حزب..ساڵی 1959به شداری له كوشتنی عه بدولكه ریم قاسمی سه رۆكی ئه وكاته ی عیراق ده كا،هاوه ڵێكی به هه ڵه فیشه كێك له قاچی سه ددام ده داوبرینداری ده كا..عه بدولكه ریم فه رمانی له سێداره دانیان بۆده درده كاوسه ددام ڕاده كابۆسوریاوله وێشه وه بۆمیسر..له وێ ئاماده یی ته واوكردووپاشان ده چێته كۆلیژی یاسا..ساڵی1963به عسیه كان كوده تایان به سه رعه بدولكه ریم قاسم كردووكوشتیان،سه ددام میسری به جێهێشت وگه ڕایه وه عیراق،له دوای گه ڕانه وه ی زیاتروه كویاوه ری ئه حمه دحه سه ن به كرده رده كه وت وپاشان له ڕێگای میلیشیای حه ره س قه ومی به عسیه كان ،زیاتروه كوكه سێكی سه ربازی دڵڕه ق ده ركه وت به هه زاران له نه یاره كانی به عس له سه رده ستی ئه ووعه لی سالح ئه لسه عدی كوژران،عه بدولسسه لام له به عسیه كان هه ڵگه ڕایه وه وحه ره س قه ومی حه ل كردووبه عسیه كانی له ده سه ڵات دوورخستته وه وسه ددامیش گیرا..ماوه یه ك له به ندیخانه مایه وه وپاشان توانی له ده ست پۆلیسه كان ڕابكاكاتێ به ره ودادگایان ده برد..ئیتربه خۆحه شاردراوی مایه وه تابه عسیه كان له ساڵی1968بۆجاری دووه م كوده تایان ئه نجامداوهاتنه وه ده سه ڵات،ئه حمه دحه سه ن به كربووبه سه رۆكی عیراق وسه ددامیش ئه ندامی ئه نجومه نی سه ركردایه تی شۆڕش..هێنده ی نه بردسه ددام ده زگای موخابه راتی وه رگرت وكه وته وه لانان وكوشتنی ئه ندامه باڵاكانی به عس كه به پله له وگه وره تروله پێشتربوون..تاوای لێات بووه كه سی دووه می به عس وحكومه ت،كرابه جیگری سه رۆكی ئه نجومه نی سه ركردایه تی شۆڕش..ساڵی 1970سه ردانی مه لامسته فابارزانی كردووپاشان ئیعلانی حوكمی زاتیان كردبۆكورد..سه ددام ورده ورده ده ركه وت وگه وره بوو،ته نانه ت وای لێهات له به كریش زیاتربناسرێ وبه هێزتریش بێ..به عس له سه رده ستی ئه وبه هه زاران نه یاری خۆیانیان له ناوسوپاوله حزبه كان له ناوبرد..ساڵی 1974له كوردهه ڵگه ڕانه وه وشۆڕشی كوردده ستی پێكرده وه،ساڵی 1975له ڕێگای جه زائیره وه سه ددام له گه ڵ شای ئێران كۆبوه وه وشاكوردی فرۆشت به رامبه ربه وه رگرتنی به شێكی شه تت ولعه ره ب..ساڵی 1979به ڕه سمی ده سه ڵاتی وه رگرت وبه كروازی له پۆستی سه رۆك كۆمارهێناوته سلیمی سه ددامی كرد..سه ددام له دووه م ڕۆژی ده سه ڵاتیدابه هه زاران كادیری باڵای به عسی له سێداره داكه دژی هاتنه سه رده سه ڵاتی سه ددام بوون،به م شێوه یه ده سه ڵاتێكی دروست كردكه یه كپارچه كوشتن وبڕین وتۆقاندن بوو،هه ركه سێك دژی بوایه ده یكوشت ،ده زگاكانی ئه من وموخابه رات بوون به دووده زگای تۆقێنه ر..ساڵی1980هێرشی كرده سه رئێران وشه ڕێكی 8ساڵه ی له گه ڵ كرد..ئابوری وڵاتی وێران كرووعیراق كه وته ژێرباری قه رزی ملیاره هادۆلار..له ده ره نجامی ئه وشه ڕه به شێكی گه وره ی كوردستانی كیمیاباران كردووبه هه زاران كه سیشی ئه نفالكرد..ساڵی 1988شه ڕی ئێران عیراق وه ستا،عیراق بووبه وێرانه وفشاری وڵاتانی كه ته سه ربۆدانه وه ی قه رزه كان..به تایبه تی وڵاتانی كه نداو،سه ددام به رگه ی ئیستیفزازه كانی كوێتی نه گرت وله منگی8ی1990هێرشی كرده سه وڵاتی كویت وداگیری كرد،ئه مریكاسه ركردایه تی وڵاتانی دنیای كردووساڵی1991سوپای عیراقیان له كویت ده ركردووبه هه زاران سه ربازی عیراقیان كوشت وبه دیل گرت..پاشان ئابلوقه ی ئابوریان خسته سه رعیراق ووه زعی ئابوری عیراق به جارێ شپرزه بوو..ساڵی 2003ئه مریكابه گومانی ئه وه ی عیراق چه كی كیمیای هه یه هێرشیان كرده سه رعیراق وحكومه تی سه ددامیان ڕوخاندوعیراقیان داگیركرد..دوای ماوه یه ك له یه كێك له كێلگه كانی تكریت ده ستگیریان كردوودایانه دلدگا..پێش ئه وه یگیرێ هێزه كانی ئه مریكاهه ردووكوڕه كه یان له گه ڵ كوڕه زاكه ی له په لامارێكداله شاری موسڵ كوشت..سه ددام درایه دادگاوله ساڵی 2006فه رمانی له سێداره دانی بۆده رچووله یه كه م ڕۆژی جه ژنی قوربان له سێداره یان دا..ته رمه كه یان برده وه شارۆچكه ی عۆجه وله وێ له گۆڕیان نا..