بەشی مێژووی كورد

فه‌رهاد پیرباڵ ‌بۆ‭ ‬یه‌كه‌مین‭ ‬جار،‭ ‬مێژوو‭ ‬له‌‭ ‬دیدێكی‭ ‬كورردییه‌وه‌‭ ‬ته‌ماشا‭ ‬كراوه‌‭ ‬و‭ ‬نووسراوه‌ته‌وه ئه‌مساڵ‭ ‬419‭ ‬ساڵی‭ ‬ڕه‌به‌ق‭ ‬به‌سه‌ر‭ ‬ته‌واوبوونی‭ ‬ده‌ستنووسی‭ ‬كتێبی‭ (‬شه‌ره‌فنامه‌‭) ‬تێ‭ ‬ده‌په‌رێ،‭ ‬كه‌‭ ‬به‌‭ ‬گه‌وره‌ترین‭ ‬و‭ ‬كۆنترین‭ (‬كتێبی‭ ‬مێژووی‭ ‬كوردستان‭) ‬و‭ ‬شاكاری‭ ‬مێژوویی‭ ‬گه‌لی‭ ‬كوردستان‭ ‬ده‌زانرێ‭ ‬له‌لایه‌ن‭ ‬كوردێكه‌وه‌‭ ‬نووسرابێ،‭ ‬نووسینی‭ ‬شه‌ره‌فنامه‌،‭ ‬یان‭ ‬مێژووی‭ ‬كورد‭ ‬و‭ ‬كوردستانی‭ ‬میر‭ ‬شه‌ره‌فخانی‭ …

فه‌رهاد پیرباڵ ئه‌لفرید‭ ‬ژاكوب‭ ‬له‌‭ ‬ساڵی‭  ‬1853دا‭ ‬نووسیویه‌‭: ‬‭(‬ئێزیدییه‌كان،‭ ‬كه‌‭ ‬خه‌ڵكێكی‭ ‬جه‌نگاوه‌ر‭ ‬و‭ ‬كۆچه‌رن،‭ ‬هه‌میشه‌‭ ‬توانای‭ ‬ئه‌وه‌یان‭ ‬هه‌یه‌‭ ‬دوژمنه‌كانی‭ ‬خۆیان‭ ‬ته‌فروتونا‭ ‬بكه‌ن‭)‬ تنۆكێكی‭ ‬كرۆنۆلۆژیایی‭ ‬له‌‭ ‬زه‌ریای‭ ‬تاوانه‌كانی‭ ‬سوڵتانه‌‭ ‬عوسمانییه‌كان‭ ‬به‌رامبه‌ر‭ ‬به‌‭ ‬كورد‭:‬ ـ‭ ‬له‌‭ ‬1514‭ ‬له‌‭ ‬جه‌نگی‭ ‬چالدیران،‭ ‬له‌نیوان‭ ‬شا‭ ‬ئیسماعیل‭ ‬سه‌فه‌ویی‭ ‬ئیران‭ ‬و‭ ‬سوڵتان‭ ‬سه‌لیمی‭ ‬عوسمانیدا‭. ‬سوڵتان‭ ‬سه‌لیمی‭ ‬عوسمانی‭ …

فه‌رهاد پیرباڵ ئه‌م‭ ‬وتاره‌‭ ‬هه‌وڵدانێكه‌‭ ‬بۆ‭ ‬ده‌ستنیشانكردنی‭ ‬ڕیشه‌‭ ‬ئه‌پستمۆلۆژی‭ ‬و‭ ‬په‌لوپۆ‭ ‬مه‌عریفییه‌كانی‭ ‬ئه‌و‭ ‬نه‌وه‌‭ ‬گه‌نجه‌‭ ‬ڕاچه‌نیوه‌‭ ‬كورده‌ی‭ ‬كه‌‭ ‬هاوهه‌نگاوی‭ ‬اگه‌نجه‌‭ ‬توركه‌كانب،‭ ‬له‌‭ ‬كۆتایی‭ ‬سه‌ده‌ی‭ ‬نۆزده‌‭ ‬و‭ ‬له‌‭ ‬سه‌ره‌تای‭ ‬بیسته‌مدا‭ ‬له‌ژێر‭ ‬كاریگه‌ریی‭ ‬كولتووری‭ ‬ئه‌ورپیدا‭ ‬له‌دایك‭ ‬بوو‭ ‬و‭ ‬فه‌رهه‌نگی‭ ‬كوردی‭ ‬تازه‌‭ ‬كرده‌وه‌‭.‬ عوسمانییە‌كان‭ ‬سه‌باره‌ت‭ ‬به‌وه‌ی‭ ‬پایته‌ختی‭ ‬ئیمپراتۆریه‌ته‌كه‌یان‭ ‬له‌‭ ‬ئه‌وروپا‭ ‬نزیك‭ ‬بوو،‭ ‬په‌یوه‌ندییه‌كی‭ …

شەوى یەڵدا و مێژووى سەرهەڵدانی   شەوی یەڵدا یان شەوی چلە یەکێکە لە جەژن و بۆنە مێژوویی و کۆنەکانی ناوچەی ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست، دوایین شەوی پاییز یان مانگی سەرماوەز، لە نیوەی باکوری گۆی زەوی بە درێژترین شەوی ساڵ دادەنرێت. یادی شەوی چلە یاخود یەڵدا هەروەک زۆربەی زۆری یادەکانی دیکەی میللەتانی ئێران …

فه‌رهاد پیرباڵ كورده‌ ده‌زانی له‌ كوێ جێگره‌ خزمانی تۆ گوێ گره‌ بۆتی بڵێم خێلانی تۆ كێوی تۆرۆس و عومقی حه‌وزه‌ی ئه‌سكه‌نده‌روون غه‌ریبه‌ تا به‌حری ره‌ش سنووری مه‌یدانی تۆ به‌حری ره‌ش و ئه‌رده‌هان ناوی ئاراسه‌ بزان حه‌ددی شیماله‌ ئه‌مه‌ بۆ كۆچ و جه‌ولانی تۆ ئه‌لوه‌ن و گۆلی ورمێ تا سه‌ری ئاوی …

مسعود محمد ژیان لە نووکیەوە کێشە و گرێ و گاڵ و تەنگوچەڵەمەیه. بەر لە ژیان، بوون و سروشت بە تێکڕایی، لە یەکتر خشان و بەیەکدا هاتن و تێکهەڵقژان و یەکتر خستن و کاری ئەوتۆییە… بە داخەوە. لەم دەریا بێ سەروبن و پایانەی ئەرک و سەختی و دژایەتی و بینبڕکێ و …

فه‌رهاد پیرباڵ پێشكه‌وتنی بازرگانی له‌نێوان وڵاتانی ئاسیا و ئه‌ورووپادا، له‌ سه‌ده‌ی 16م به‌ملاوه‌ ده‌ستی پێ كرد، بۆیه‌ بازرگان و گه‌ڕاڵه‌ ئه‌ورووپیه‌كان له‌ 1010 به‌ملاوه‌ به‌لێشاو سه‌فه‌ر ده‌كه‌ن به‌ره‌و رۆژهه‌ڵات، به‌ تایبه‌تیش به‌ره‌و ئه‌سفه‌هان و ئه‌سته‌مبۆڵ و ته‌ورێز و ته‌ڕابزۆن، بێگومان به‌ره‌و كوردستانیش. زانستی رۆژهه‌ڵاتناسی له‌ ئه‌ورووپا، به‌ بڕیارێكی كه‌نیسه‌یی (ئه‌نجومه‌نی …

له‌ شاری بیجار له‌ پارێزگای کوردستان ئاسه‌وارێکی مێژوویی و کۆن له‌ کاتی هه‌ڵکه‌ندنی گۆڕ بۆ که‌سێکی کۆچ کردوو، دۆزرایه‌وه‌. به‌ ڕاپۆرتی ئاژانسی مێهر له‌ بیجاڕ یان هه‌مان ناوچه‌ی گه‌ڕوسی کورده‌واری که‌ مێژوویه‌کی ۴ هه‌زار ساڵه‌ی هه‌یه‌، ساڵانه‌ به‌ ده‌یان ئاسه‌واری مێژووی تێدا ده‌دۆزرێته‌وه‌. خودی شاری بیجار و ده‌روبه‌ری شاره‌که‌ش به‌شێکه‌ …

کورتەیەك لەسەر مێژووی ئاڵا وەک دەزانن مرۆڤ بۆنەوەرێکی کۆمەڵایەتییەوە، هەر لە مێژە تا ئێستا بە کۆمەڵ ژیانیان بردۆتە سەرو هەمیشە پێکەوە ژیاون. هەر گرۆپێک لە مرۆڤ هەمیشە قەلەمڕەوی تایبەت بە خۆیانیان دیارکردوەوە، جاروباریش بۆ پەرەپێدان بە جوغرافیا و ژینگەی خۆیان و بەدەست هێنانی پێداویستیەکانی ژیان هێرشیان کردۆتە سەریەکترو جەنگ‌و شەڕەکانیش …

مێژووی ئاڵا و ئاڵای کوردستان مێژووی هەڵكردنی ئاڵا بۆ یەكەمجار و لەسەر دەستی كام گەل، بۆچوونی جیاوازی لەسەر هەیە، بەڵام زۆرێك لە سەرچاوەكان ئەو مێژووە بۆ سەردەمی میسرییە كۆنەكان دەگێڕنەوە، بەوەی ئەوان یەكەم نەتەوە بوون كە ئاڵایان هەڵكردووە. ڕێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان بەم شێوەیە پێناسەی بۆ ئاڵا كردووە، ” ئاڵا واتە …