وه‌سێتنامه‌که‌ی که‌مبووجی دووه‌م(530–522پ.ز)

وه‌سێتنامه‌که‌ی که‌مبووجی دووه‌م(530–522پ.ز)
چۆمان ته‌قێدین
کاتێک دووه‌مین ‌پادشای ده‌وڵه‌تی هه‌خامه‌نشییه‌کان پادشاکه‌مبووجی دووه‌م(530-522پ.ز)له‌ساڵی(525پ.ز)به‌سوپایه‌کی گه‌وره‌ی ده‌وڵه‌تی هه‌خامه‌نشییه‌کان هێرشی کرده‌سه‌ر وڵاتی میسری ئێسته‌وداگیری کرد،ئه‌وه‌بوو له‌دواساڵه‌کانی فه‌رمانڕه‌وایی  پادشاکه‌مبووجی دووه‌م(530-522پ.ز)دا،یه‌کێک له‌ئه‌ندامانی بنه‌ماڵه‌ی پادشایه‌تی ئیمپراتۆریای ماده‌کان(میدیا)کانی کوردان به‌ناوی ‌پادشاگه‌وماتا(به‌ردیا)(522-521پ.ز)توانی ده‌ست بگرێت به‌سه‌رته‌ختی ‌پادشایه‌تی ده‌وڵه‌تی هه‌خامه‌نشییه‌کانی پارسی(نه‌ک فارسه‌سامی نه‌ژاده‌کان)وکۆتایی هاتنی ‌پادشایه‌تی ده‌وڵه‌تی هه‌خامه‌نشییه‌کان ڕاگه‌یاندوئازادی ودیموکراسی بۆوڵات گه‌ڕایه‌وه‌ که‌له‌سایه‌ی ده‌سه‌ڵاتی دیکتاتۆره‌کانی ده‌وڵه‌تی هه‌خامه‌نشییه‌کان ئازادی گه‌لانی ژێرده‌سته ‌زه‌وت کرابوو.ئه‌وه‌بوو که‌هه‌واڵی کوده‌تای ماده‌کان به‌سه‌رکردایه‌تی به‌پادشاگه‌ۆماتا(به‌ردیا)(522-521پ.ز)ئه‌وه‌بوو پادشاکه‌مبووجی دووه‌م(530-522پ.ز)خۆی بۆهێرش کردنه‌سه‌ری ئاماده‌کرد به‌ڵام برینداربوو به‌هۆی ئاماده‌کاریه‌کانیه‌وه‌ که‌به‌هۆیه‌وه‌ مرد،وه‌پێش ئه‌وه‌ی بمرێت وه‌سیته‌که‌ی بۆسه‌رکرده‌سه‌ربازییه‌کانی کرد،که‌تائێسته‌ش وه‌کو ئه‌ڵقه‌ێک وایه‌ له‌گوێ ده‌سه‌ڵاتدانی ده‌وڵه‌تانی خۆرهه‌ڵاتی ناوه‌ند،که‌ده‌سه‌ڵاتداره‌رکانی ‌دڵ  ڕه‌ش وقین له‌دڵه‌کانی فارسی سامی وتورکه‌مه‌گۆڵه‌کان وتاژییه‌کانی بیابان واته‌(عه‌ره‌به‌داکه‌وتووه‌کان وبێ شارستانیه‌ت)له‌به‌رامبه‌ر به‌کورد په‌یڕه‌ویی ئه‌که‌ن،که‌ئه‌وه‌ش ده‌قی پادشاکه‌مبووجی دووه‌م(530-522پ.ز)ه‌،ئه‌ڵێت:(هۆ پیاوانی پارس،ئه‌م باره‌ی منی تیادام وام لێ ده‌خوازێت نهێنییه‌کتان لا بدرکێنم،که‌زۆر کۆشام بیشارمه‌وه‌.ئه‌مه‌ هیچ په‌یوه‌ندی به‌وه‌سیته‌که‌ی نییه‌(پاشان خه‌ونه‌که‌ی وبه‌رئه‌نجامه‌که‌شی که‌فه‌رمانی کوشتنی سه‌میردیسی(ئه‌م سه‌میردیسه‌ هیچ په‌یوه‌ندی به‌پادشاگه‌ۆماتا(به‌ردیا-سه‌میردیسی میدی نییه‌وچونکه‌ئه‌و سه‌میردیسه‌ که‌پادشاکه‌مبووجی دووه‌م باسی کردووه‌ برای خۆیه‌تی وکوشتی ‌)براکه‌ی لێ که‌وته‌وه‌،هه‌مووی بۆباس کردن وئێسته‌ش ئه‌وان ژێرده‌سته‌ی ماده‌زه‌رده‌شته‌کانن)ئه‌وه‌ش درێژه‌ی وه‌سیته‌که‌ی پادشاکه‌مبووجی دووه‌م(530-522پ.ز)ئه‌ڵێت کاتیکدا من له‌سه‌ره‌مه‌رگدام،به‌ئه‌رکی سه‌رشانمی ئه‌وشته‌تان بۆڕوون بکه‌مه‌وه‌ که‌ده‌خوازم ئه‌نجامی بده‌ن.به‌ناوی ئه‌وخواوه‌نده‌ی که‌ئاگای له‌خێزانی پاشایه‌تیمانه‌،فه‌رمانتان پێ ده‌که‌م،به‌تایبه‌تی ئه‌وهه‌خامه‌نشییانه‌ی که‌لێره‌ ئاماده‌ن،به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ڕێ نه‌ده‌ن ماده‌کان(ئارییه‌کان)ده‌سه‌ڵات به‌ده‌ست بهێننه‌وه‌،ئه‌گه‌ر هات،له‌ڕێگه‌ی غه‌دروناپاکییه‌وه‌ ده‌ستیان گرته‌وه‌ده‌ست،ئێوه‌ش به‌هه‌مان چه‌ک لێیانی زه‌وت بکه‌نه‌وه‌،ئه‌گه‌ر ئه‌م فه‌رمانه‌ی منتان به‌جێ گه‌یاند،ئه‌وا بۆتان ده‌پارێمه‌وه،که‌زه‌وی له‌خێروبه‌ره‌که‌تی خۆیدا نوقمتان بکات ومنداڵی زۆرتان پێ ببه‌خشێت ومه‌ڕوماڵاتتان زۆربکات وتادونیادونیایه‌ به‌ئازادی وسه‌رفرازی بژین،خۆئه‌گه‌ر له‌به‌ده‌ستهێنانه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتدا سه‌رکه‌وتوو نه‌بوون،ئه‌وابه‌رنه‌فره‌تی من بکه‌ون وچاره‌نووستان پێچه‌وانه‌ی داخوازییه‌کانی من بێت که‌بۆتان پارامه‌و.سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش کۆتایی هه‌ر پارسێکی کڵۆڵ ونه‌گبه‌ت وه‌کو ئه‌م کۆتاییه‌ی من بێت)‌‌.بۆیه‌کاتیک که‌سه‌رۆک هه‌رێمی کوردستان وبه‌شێکی زۆری پارته‌سیاسییه‌کانی هه‌رێمی کوردستان له‌ڕێکه‌وتی(7-6-2017)بڕیار درا له‌هه‌رێمی کوردستان به‌سه‌رجه‌م ناوچه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ئیداره‌ی هه‌رێم له‌ڕێکه‌وتی(25-9-2017)ڕاپرسی(ڕیفراندۆم)تێدا ئه‌نجام بدرێ بۆیه‌کلایی کردنه‌وه‌ی چاره‌نووسی باشووری کوردستان وه‌هه‌نگاونان به‌ره‌وسه‌ربه‌خۆیی باشووری کوردستان له‌چوارچێوه‌ی یه‌ک ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆ وجیابوونه‌وه‌ی له‌عێراق وه‌سه‌ڕه‌رای ئه‌وه‌ی فشاری عێراقی ووڵاتانی ناوچه‌که‌وجیهان بۆدواخستن یان ئه‌نجام نه‌دانی ڕاپرسی(ڕیفراندۆم)به‌ڵام له‌واده‌ی دیاری کراوه‌ی خۆی به‌ئه‌نجام گه‌یشت وده‌نگی به‌ڵێ بۆسه‌ربه‌خۆیی کوردستان سه‌رکه‌وتنی به‌ده‌ست هێنائه‌وه‌بوو کاردانه‌وه‌ی ڕژێمه‌کانی داگیرکه‌رانی کوردستانی لێ کردۆته‌وه‌ ئه‌وه‌بوو ئێران سنووری له‌گه‌ڵ هه‌رێم داخست وعێراق بڕیاری ڕاگرتنی گشتی ئاسمانی له‌فرۆکه‌خانه‌ی سلێمانی وهه‌ولێری دا وه‌دواتر سوپای عێراق وحه‌شدی شعبی شیعی به‌پشتیوانی سوپای پاسداران به‌سه‌رۆکایه‌تی قاسم سولێمانی وهادی عامری هێرشیان کرده‌سه‌رخاکی باشووری کوردستان .ئه‌بیبین که‌ده‌سه‌ڵاتداره‌رکانی ‌دڵ  ڕه‌ش وقین له‌دڵه‌کانی فارسی سامی وتورکه‌مه‌گۆڵه‌کان وتاژییه‌کانی بیابان واته‌(عه‌ره‌به‌داکه‌وتووه‌کان وبێ شارستانیه‌ت)به‌وردی ئه‌و وه‌سیتنامه‌ی پادشاکه‌مبووجی دووه‌م(530-522پ.ز) پادشای ده‌وڵه‌تی هه‌خامه‌نشییه‌کان له‌دژی کوردان په‌یڕه‌و کردوتوانی کۆسپ وته‌گه‌ڕه‌ به‌شێوه‌یه‌کی کاتی بخه‌به‌رده‌م دورست بوونی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆیی کوردستان که‌ئێسته‌ش ئه‌و هه‌وڵه‌ له‌دژی هه‌رێمی باشووری کوردستان به‌رده‌وامه‌.

سه‌رچاوه‌:
1-خه‌سره‌وگۆران:کوردستان له‌میژوودا چاخه‌کۆنه‌کان(100هه‌زارساڵ پ.ز-400ی زایین)-وه‌-ئاسۆکه‌ریم-به‌رگی یه‌که‌م-هه‌ولێر2001ز.
2-یاسین سابرساڵح:ئینسایکڵۆپیدیای گشتی-سلێمانی2005ز.
3-میرنه‌سیرخان ئه‌حمه‌دزه‌یی به‌لوچ:مێژووی به‌لوچ وبه‌لوچستان-به‌رگی یه‌که‌م-وه‌-هیوامه‌حمه‌د زه‌ندی-هه‌ولێر2005ز.
4-ئی.م.دیاکۆنۆف:میدیا-وه‌:بورهان قانع-سلێمانی2005ز.
5-عه‌لی ئه‌کبه‌رسه‌رفرازوبه‌همه‌ن فه‌یروزمه‌ندی:دێرینه‌ناسی وهونه‌ر له‌سه‌رده‌مه‌مێژوویه‌کانی ده‌وڵه‌تی مادوهاخامه‌نشی-به‌رگی یه‌که‌م-وه‌:وریاقانیع-هه‌ولێر2009ز.
6-دان ناردۆ:ئیمپراتۆرییه‌تی ئێران-وه‌-فه‌رهاد عه‌زیز خۆشناو-هه‌ولێر2010ز.
7-حه‌بیبولڵای تابانی:هاونه‌ته‌وه‌یی کوردوماد-وه‌:جه‌لیل گادانی-هه‌ولێر2010ز.
8-روقیه‌بهزادی:ئاریایی ونائاریایی له‌روانگه‌ی کۆنی مێژوودا-وه‌:فه‌رهاد خۆشناو-هه‌ولێر2011ز.
9-ره‌حیم سابیر:مێژووی ماد-سلێمانی2011ز.
10-ئاخوه‌ند مه‌حمه‌دساڵح زه‌نگه‌نه‌به‌لوچ:کوردکاڵ نامه‌ک(کوردبیژنامه‌)-به‌رگی یه‌که‌م-وه‌-هیوامه‌حمه‌د زه‌ندی-هه‌ولێر2012ز.
11-ئیلیا گێرسێڤیچ:مێژووی ئێران.سه‌رده‌می هه‌خامه‌نشییه‌کان-وه‌:سه‌لاحه‌ددین ئاشتی-سلێمانی2012ز.
12-د.ئه‌حمه‌دمه‌حمودخه‌لیل:مه‌مله‌که‌تی ماد-وه‌:حه‌مه‌سه‌عیدکه‌لاری-هه‌ولێر2013ز.
13-ڕۆمه‌ن گیرشمه‌ن:مێژووی ئێران له‌سه‌ره‌تاوه‌ هه‌تا هاتنی ئیسلام-وه‌-سه‌لاحه‌ددین ئاشتی-سلێمانی2013ز.
14-عومه‌ر ئیسماعیل مارف:تۆماره‌کانی مێژوو-سلێمانی2013ز.
15-عومه‌ر ئیسماعیل مارف:ده‌وڵه‌تی ماد-سلێمانی2014ز.
16-ویل دورانت: مێژووی شارستانییه‌ت-به‌رگی یه‌که‌م-وه:عه‌بدوڵڵاڕه‌سوڵی-سلێمانی2014ز.
17-که‌لسومه‌ جه‌میل عبدالواحد:مێژووی کۆنی ڕۆژهه‌ڵاتی نزیک-هه‌ولێر2015ز.
18-ئیقرارعه‌لی یێف:پادشایه‌تیی ماد-وه‌:سه‌لام ئیسماعیل پوور-سلێمانی2016ز.
19-ئینته‌رنێت-ویکیپیدیای ئازاد.