ناسناوی مەلا مستەفاو مام جەلال لە شاخ؛ چیرۆكی حەمەدۆك‌و شێتە

پەرەگراف

بیرەوەرییەكانی مام جەلال بێبەش نییە لە گێڕانەوەی قسەی خۆش‌و گاڵتەو گەپ‌و ئەو ڕووداوانەی بوونەتە جێگای پێكەنین، ئەوەش وەك بەشێكی ژیانی سیاسی‌و پێشمەرگایەتیی تاڵەبانی‌و هاوڕێكانی.

وەك تاڵەبانی دەیگێڕێتەوە، مەلا مستەفا حەزی لەگاڵتەو گەپ بووە، هەربۆیە ناسناوی حەمەدۆكیان لێناوەو خۆشی زانیویەتی ئەوە ناسناویەتی كە بە كەسێكی قسەخۆشی باش دەگوترێت، بارزانیش مام جەلالی ناو ناوە شێتە.

مام جەلال دەڵێت، ڕۆژێك لە ناوچەی دوو گۆمان لە پشدەر بارەگایان هەڵداوەو تاڵەبانی بەرەو شوێنی حەوانەوەی مەلا مستەفا ڕۆیشتووە تا هەواڵێكی پێڕابگەیەنێت.

“ئێمە مەلا مستەفامان لەناو خۆماندا ناو نابو (حەمەدۆك)، دۆك لە كۆیە بە پیاوێكی قسە خۆشی باس ئەوترێت، پیاوێكی باش بو، سەرۆكی عەشیرەت بو، لەناو خۆماندا پێمان ئەگوت حەمەدۆك، خۆشی ئەیزانی، ئێمە پێی ئەڵێین حەمەدۆك.” مام جەلال وادەڵێت.

كاتێك مام جەلال نزیك دەبێتەوە بانگی كەسێك دەكات بەناوی مەلا حەسەن كە لای بارەگاكەی مەلا مستەفا ڕاوەستاوە، تاڵەبانی دەڵێت”گوتم: ئەرێ حەمەدۆك نوستوە، یا هەڵساوە؟ ئەویش جوابی داوەو گوتی وەرە شێتە، ئەوە هەڵساوەو دانیشتوە، گوتم: ئاخر ئەوەدێم، مژدەم بەرێ‌و مزگێنیم پێیە، خەبەرێكی خۆشم پێیە، گوتی چیە؟ گوتم وەڵڵا ئەوە ئینقیلابە! گوتی دە وەرە راكە، ئیتر رادیۆیان كردەوە، ئەوەبو فیعلەن ئینقیلابی شوبات بو، كە كەریم قاسمیان لابرد.”

دوای شۆڕشی ساڵی 1958ی عێراق، چەند بەرپرسێكی باڵای پارتی چوون بەدوای مەلا مستەفادا بەمەبەستی هێنانەوەی بۆ عێراق، بەرلە گەیشتنەوەی بۆ عێراق لە میسر جەمال عەبدول ناسری بینیوە، شێوازی گەڕانەوەی مەلا مستەفا بووەتەهۆی ئەوەی شیوعییەكان بڵێن، ئەوە پلانێكە كە پارتی‌و بەعس ڕێككەوتوون لەسەر ئەوەی بەشی عەرەبی عێراق بخرێتەسەر كۆماری عەرەبی یەكگرتوو، لەبەرامبەردا كۆماری كوردستان دابمەزرێت.

مام جەلال دەڵێت كە بارزانی گەڕاوەتەوە باڵێك لەناو پارتیدا زۆر هانیانداوە دژی ئەو و ئیبراهیم ئەحمەد، “داوایان لێكرد، مەكتەبی سیاسی بگۆڕێت منیش دەربكرێم، چونكە منیان بە هاندەری سەرەكی ئەو سیاسەتە ئەزانی ‌و ئەشیان ویست كە مامۆستا ئیبراهیمیش پەڕوباڵ بكرێت ‌و هیچ دەسەڵاتێكی نەمێنێت.”

لە كۆبوونەوەیەكدا كە تەواوی بەرپرسان ئامادەی بوون، مەلا مستەفا پرسیاری ئەوەی كردووە كە ئایا هەواڵی ئەو جۆرە ڕێككەوتنە لەگەڵ بەعس ڕاستە بەوە بەشی عەرەبی عێراق بخرێتەسەر كۆماری عەرەبی یەكگرتوو، لەبەرامبەردا كۆماری كوردستان دابمەزرێت؟

ئیبراهیم ئەحمەد كەوتوەتە شەرح كردنی‌و ئەوەی ڕوونكردووەتەوە كە ئەو هەواڵە ئەسڵی نییە.

تاڵەبانی دەڵێت”كە نۆبە هاتەسەر من، مەلا مستەفا لێی پرسیم جەلال تۆ ئەڵێی چی؟ گوتم”وەڵا زۆر بەداخەوە ئەزبەنی شتی وا نەبووە” كە گوتم زۆر بەداخەوە شتی وا نەبوە، دایە قاقای پێكەنین، هەزار رەحمەتی لێبێت گوتی: ئەها فەرمو ئەڵێم (شێتە)! ئێوە هەر باوەڕناكەن.”

تاڵەبانی باسی لەوەكردووە، ئەو بەباشی دەزانێت‌و مەمنون دەبێت ئەگەر عەرەب داوای ڕێككەوتنێكی لەوجۆرە بكات‌و كورد پشتیوانی یەكخستنەوەی نەتەوەی عەرەب بكات‌و عەرەبیش پشتیوانی مافی چارەنوس‌و سەربەخۆیی كوردستان بكات.

ئەو وتانەی جەلال تاڵەبانی سكرتێری گشتی یەكێتی، لە كتێبی (مام جەلال- دیداری تەمەن)دا هاتووە كە بیرەوەرییەكانی مام جەلالە لە چاوپێكەوتنێكی دورودرێژدا كە ماوەی 15 ساڵی خایاندووە(1990-2005).

چاوپێكەوتنەكە سەڵاح ڕەشید كەسایەتی سیاسی‌و دۆستی نزیكی تاڵەبانی ئەنجامیداوەو لە كتێبێكدا بە دوو بەرگ كە نزیكی 900 لاپەڕەیە بڵاویكردوەتەوەو ئێستا لە كتێبخانەكاندایە.

تاڵەبانی تەمەن 84 ساڵ كە ئێستا بەهۆی نەخۆشییەوە لە سیاسەت دوركەوتوەتەوە، لەو دیدارەدا لەسەر زۆربەی قۆناغەكانی ژیانی قسەدەكات‌و وەڵامی پرسیارەكانی ئامادەكاری كتێبەكە دەداتەوە لەبوارەكانی، كۆمەڵایەتی، سیاسی، سەربازی، حزبایەتی‌و ژیانی پێشمەرگایەتی.

دۆڵە فشە

تاڵەبانی باسلەوەدەكات دۆڵی گۆست كە دەكەوێتەسەر سنوری عێراق‌و ئێران‌و توركیا، لەلایەن یەكێتییەوە ناوێكی گاڵتەی لێنراوە بەناوی (دۆڵە فشە)، لەبارەی هۆكارەكەیەوە دەڵێت”چونكە پاش ئەوەی قیادە موقەتە خەڵكی لە ئێمە كوشت، هەمو رۆژێ برادەران بریارێكیان دەدا، كە ئێمەش بچینە سەریان ‌و خەڵكیان لێ بكوژین، بەڵام دوایی تەئجیلیان دەكرد و نەیان دەكرد و دوایی هەرنەكرا، زۆر لە هەڕەشەكانی كە لە قیادەی موقەتە كرا بە (فشە) دەرچو، بۆیە دۆڵەكە بە ناوی فشەوە ناونرا.”

هەروەها مام جەلال ئەوەدەگێڕێتەوە كە هاوینی ساڵی 1962 كۆمەڵێك ئەفسەری عێراقی پەیوەندییان پێوەكردوون كە خەریكی هەڵگەڕانەوەن لە عەبدولكەریم قاسم‌و داوای هاوكارییان لە پارتی كردووە، بۆ وەڵامدانەوەی ئەو ئەفسەرانە مەكتەبی سیاسی وەفدێكی دروستكردووە بۆ سەردانی مەلا مستەفا بە سەرۆكایەتی ئیبراهیم ئەحمەدو ئەندامێتی تاڵەبانی‌و نوری شاوەیس‌و عومەر دەبابە.

كاتێك وەفدەكە چوونەتە لای مەلا مستەفا، عەلی عەسكەریشی لەگەڵدابووە، مام جەلال دەڵێت”كە چوین بۆ ئەوێ، راستەوخۆ هێرشێكی زۆری كردە سەر حیزب ‌و جنێویدا بە كادێرەكان ‌و بە رێكخستن.”

دواتر وەفدەكە چوونەسەر باسی داوای ئەفسەرە عێراقییەكان، بە مەلا مستەفایان وتووە داخوازییەكی وایان كردووەو ئێمەش هەمو مەسەلەكانمان داناوە بۆ جەنابت ‌و یزانین تۆ ئەڵێیت چی؟ ئەویش وتویەتی”وەڵا پێیان بڵێن ئێمە هەژارین، موسوڵمانین، مەزڵومین‌و زوڵممان لەسەرە‌و پێویستە ئەو زوڵمە لاببرێت، وەكو تر ئێمە هیچی ترمان ناوێت.”

مام جەلال دەڵێت”ئێمە گوتمان، ئەمانەوێت داوای حوكمی زاتی ‌و دیموكراتی بكەین، ئەویش گوتی كاكە ئەوە خەیاڵی بەنگ كێشانە، ئەو قسە قۆڕانە چیە؟ حوكمی زاتی چی؟ باهەر ئەو زوڵمەمان لەسەر لابەرن ‌و بەس!.”