Home / مێژووى جیهان / سەدام بەئێرەدا تێپەڕیی-صدام مر من هنا

سەدام بەئێرەدا تێپەڕیی-صدام مر من هنا

سەدام بەئێرەدا تێپەڕیی-صدام مر من هنا

سەددام و عێراق
تراژیدیای دەمارگیریی و ستەم
ژینۆ عەبدولڵا*

112102016_zhwqqa

–    سەرەتا
13ساڵ لەمەوبەر ڕژێمی دیكتاتۆریی بەعس (1968-2003) لە عێراق بەسەرۆكایەتیی سەددام حسەین مەجید (1937-2006) كەلەساڵی 1979ەوە تارۆژی كەوتنی رژێمەكەی (9/4/2003) تاكە سەرۆك كۆماری عێراق بوو، لە جەنگێكی تری كەنداودا بە ناوی پرۆسەی ئازادیی عێراقەوە (19/3-1/5/2003) رووخێنرا. لە ئەنجامێكی گەورە ومێژوویی ئەو جەنگەشدا پێش ناوەڕاستی مانگی كانوونی یەكەمی 2003 سەددام حسەین سەرۆكی ئەو رژێمە ستەمكار وتۆتالیتارە دەمارگیرەی عەرەب دەستگیركرا. پاش پرۆسەیەكی دوورودرێژی دادگایی كردنی ئاشكرا، لە مانگی تشرینی یەكەمی 2006 دا دادوەری دادگای باڵای تاوانەكان لە عێراق بە ئیعدام- كە لە نێو كورددا بە لە سێدارەدان ناسراوە – حوكمی داو مانگی دواتر حوكمەكە بە لەقەنارەدانی سەددامی تاوانبار جێبەجێكرا.
دەكرێت بوترێت سەددام حسەین لە دید و روانین و بیركردنەوەی زۆر كەسدا لە ناوەوە و دەرەوەی عێراق لەجێی ئەوەی نموونەیەك بێت بۆ حوكمڕانیی باش وسەرۆكی وڵاتێكی دیموكرات و سیستمێكی مرۆڤ دۆست،ناوێكە هاوتایە لەگەڵ چەندین دەستەواژە وچەمكی ترسناك و تۆقێنەری وەك ستەمكاریی، دیكتاتۆرییەت،چەوساندنەوە،جینۆساید،ئاگر و ئاسن، ترس و بیم و چەندینی تر.
سەرباری ئەوە، سەددام حسەین وەك هەر ستەمكار وسەرۆكێكی تری ئەم جیهانە،بووەتە كەسایەتییەك بۆ نووسەران وتوێژەرانی كایە و بوارە جیاوازەكان بەتایبەت هەندێك نووسەری عێراقیی و غەیرە عێراقیی بۆ هەڵماڵینی رووی راستەقینەی ئەو دیكتاتۆرە ورژێمەكەی لەلایەك و خواستی خوێنەرانیش لە لایەكی ترەوە بۆ بەدەستهێنانی زانیاریی و وردەكاریی وراستیی زیاتر لەسەر ژیانی تایبەتیی سەددام و حاڵەتی دەروونیی و بڕیارەكانی و ژیانی لەگەڵ دەوربەر و ئیدارەو بەڕیوبردنی وڵات.
لەم بوارەدا كتێبی (سەددام بەئێرەدا تێپەڕیی-صدام مر من هنا) كە لەئامادەكردنی غەسان شەربل رۆژنامەنووسی بەئەزموونی لوبنانە، بابەیەخ وگرنگیی خۆی هەیە چونكە لەسەر بنەمای گێڕانەوەی چوار كەسایەتیی بەرهەم هاتووە كەراستەوخۆ چاوپێكەوتنیان لەگەڵ سازكراوە.هەروەك ڕووداوەكان بەشێوەیەكی جوان وسەرنجڕاكێشی ئەدەبیی خراونەتەڕوو هەر لەژیانی تایبەتیی سەددامەوە لەمنداڵیی وگەنجییەوە تاپەیوەندییكردن بەحزبی بەعس وچوونە پێشەوەی لەوحزبە نەژادپەرست ودەمارگیرەدا ئەوجا كوشتنی هاوڕێ نزیكەكانی حزب و سەرپەرشتییكردنی دەستگا ئەمنیی و موخابەراتییەكان تا دەگاتە گەیشتن بە لوتكەی هەرەمی دەسەڵات لە عیراقدا.
وەك بیرهێنانەوەیەكیش بۆ خوێنەران ،پێش چوونە نێو وردەكارییەكانی كتێبەكەی شەربل،سەربوردێكی خێرا بەوێستگە ترسناكەكانی فەرمانڕەوایی ئەو دیكتاتۆرە لەسێدارەدراوەی عێراق دەكەین بۆ بەرچاوروونیی لەمەڕ ئەوەی چۆن عێراق لە بندەستی ئەو  كوڕە چەتوونە عەرەبەدا كە ساڵی 1937 لە گوندی عۆجەی  پارێزگای (سەلاحەدین) لە دایك بوو و ساڵی  1979 لە بەغداد بوو بەسەرۆك ، بووە كۆماری ترس و تۆقاندن و كوشتن و بڕین و خۆیشی بووە ئەكتەری سەرەكیی تراژیدیای ستەمكاریی نەبڕاوەی ئەم نیشتمانە ناتەبایە.
–    لەسەر ئاستی ناوخۆ: نەژادپەرستێكی فاشیی
بەپێی ژیاننامەی زانراوی،سەددام حسەین، لەگەڵ دەست وپێوەند و شوێنكەوتووەكانی لەوانە سەركردە وفەرماندە باڵاكانی حزبی بەعسی عەرەبیی ئیشتراكیی،بەهۆی بیروباوەڕی تاكڕەویی وخۆسەپێنیی ودەمارگیریی ئایدۆلۆژیی (سۆشیالیزم) ونەژادیی (عەرەبچێتیی) ورژێمی (حزبی قائید)ەوە،ئەم وڵاتە پڕ لە پیت وسامان وتوانای گەورەی مرۆیی و زانستیی و سەربازییان بەئاقارێكی هێندە ترسناكدا برد كە لە رووی مرۆیی و ئابوورییەوە زیانی گەورە و كوشندەی بەدواوەبوو بۆ دانیشتوان وسەرخان وژێرخانی ئابووریی و هەموو سێكتەرەكانی ژیان جگە لە هەردوو وەزارەتی نەوت و بەرگریی كە یەكەمیان شادەماری زیندەگیی سەدام ورژێمەكەی وگەلە بن دەست و چەوسێنراوەكەی بوو،دووەمیش باسكی بەهێز و مەچەكی پۆڵایین و دڵڕەق و بكوژ و ببڕی ئەو رژێمە بوو بۆ لەناوبردنی ئازادیی و ئازادییخوازان لە هەموو گەل و نەتەوە ومەزهەبەكان وبەتایبەتیش بۆ قڕكردنی گەلی كورد لەسەر بنەمای سێ كوچكەی ستەمكاریی ونەژادپەرستیی(تەبعیس-تەعریب-تەرحیل) كەلەساڵی1975ەوەزیاتر چڕبوونەوەی بەخۆوەبینیی ولەساڵی 1988 دا گەیشتە ئەوپەڕی دڕندەیی وتاوانكاریی بەهۆی تاوانەكانی جەنگەوە لەبەكارهێنانی چەكی كیمیایی و جینۆساید وزیندەبەچاڵكردنی هەزاران خێزانی كورد وهەزاران پێشمەرگە كەلەشاڵاوە بەدناوەكانی ئەنفالدا كەوتنە بەردەستی ئەو رژێمەخوێنڕێژە ودەیان هەزاریان لەبیابانەكانی خواروی عێراق قەتڵ وعام یا زیندەبەچاڵكران.
–    لەسەر ئاستی دەرەكیی: قارەمانێكی دۆڕاو
سەددام لەدوای گیركردنی چنگی لەسەرۆكایەتیی كۆماری عێراق لە ساڵی 1979 و بەرپابوونی شۆڕشی خەڵك دژی كۆماری شاهەنشایی ئێرانی دراوسێ لە هەمان ساڵدا كە شیعە مەزهەبە توندڕەوەكان بەرهەمەكەیان چنیەوە (هەر لەبەر ئەوەش ناونرا شۆڕشی ئیسلامیی و وڵاتەكەش كرابە كۆمارێكی ئیسلامیی)،لە ترسی پەڕینەوەی ئەو شۆڕشە بۆ عێراق وراپەڕینی زۆرینەی شیعەمەزهەبی هەواداری ئێرانە تازەكە،رێككەوتنی 1975ی نێوان هەردوو وڵاتی وەلاناو لە مانگی ئەیلولی ساڵی 1980 دا جەنگێكی ناڕەواو بێ پاساوی لەدژی ئێران بەرپاكرد كەهەشت دانە ساڵی رەبەقی خایاند تا ئەو كاتەی لە (8/8/1988) دا راگیرا.لەو جەنگەدا سەدان هەزار سەرباز ومەدەنیی كوژران و قەرزێكی دارایی گەورە (75 ملیار دۆلاری ئەمریكیی) هاتە سەر وڵاتەكە.بەڵام هێشتا سەددام فەرماندەی گشتیی هێزەچەكدارەكانی عێراق،خاوەنی سوپایەكی پڕ چەك و ئەزموون بوو كە خستیەگەڕ بۆ سەپاندنی هەژموونێكی ناوچەیی بۆنموونە گوشاری خستە سەر كوەیت بۆ لێخۆش بوون لە بڕە بەشی قەرزەكانی ئەو وڵاتە بچوكە نەوتییە دەوڵەمەندە لەسەر عێراق بەڵام بێ سوود بوو.ئەوەبوو لەبەرەبەیانی 2/8/1990 سەدام سوپاكەی ناردە سەر كوەیتی بێ دیفاع و لكاندنی بە پارێزگاكانی عێراقەوە بەناوی گەڕانەوەی لق بۆ سەر بنەڕەت (عودە الفرع الی الاصل). لەبەرانبەر ئەو لەشكركێشییە دەگمەنەی وڵاتێكی عەرەبیی بۆسەر دراوسێ عەرەبەكەی،جەیمس بەیكەر وەزیری دەرەوەی ئەوكاتەی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لەسایەی ئیدارەی جۆرج ئێچ بوشی باوك (1988-1992)دا هەڵمەتێكی دیپلۆماتیی گەورە وسەركەوتووی جیهانیی ئەنجامدا بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانییەكی سەربازیی نێودەوڵەتیی بە فەرماندەیی وڵاتەكەی ولێدانی عێراق لەبەرەبەیانی 17/1/1991 لە جەنگی دووەمی كەنداودا (كە بە گەردەلولی بیابان ناسرا) بۆ تێكشكاندن وناچاركردنی سوپاكەی سەدام بۆ هەڵهاتن و پاشەكشە لە كوەیت لە رۆژی 28ی شوباتی هەمان ساڵدا.ئەو جەنگە كە تەنیا زیاتر لەیەك مانگی خایاند (بەراورد بەهەشت ساڵ جەنگ لەگەڵ ئێران) كاولكارییەكی تر بەڵام بێ وێنەی بەسەر عێراقدا هێنا كەزەرەرمەندە سەرەكییەكەی خەڵكی بەش مەینەت وچەوسێنراوی عێراق وكەمێك لەبازنەی فەرمانڕەوای رژێم بوون بەهۆی درێژەكێشانی گەمارۆیەكی ئابووریی سەختگیری نێودەوڵەتیی وگۆشەگیریی ودابڕانێكی توندی سیاسیی وڵاتەكە لە چواردەور وجیهان.
–    سەركوتكاریی و مانەوە لە دەسەڵاتدا
سەرباری ئەو دوو جەنگە ماڵوێرانكار و تێكشكێنەرە كەچی سەددام بەهۆی سووربوونی لەسەر مانەوە ورێگەنەدان بە رووخاندنی رژێمەكەی بەهەر هۆیەك بێت،لە سەروبەندی بەهاری ساڵی 1991 واتە تەنها كەمتر لەمانگێك پاش كشانەوەی لەعێراق بە توندترین شێوە بەگژ راپەرینە مەزنەكەی خەڵكی كوردستان و حزب و هێزە شیعە مەزهەبەكانی پارێزگاكانی ناوەڕاست وباشووری عێراقدا چووەوە وسوپاكەی ناردە سەر هێزەكانی پێشمەرگە ودانیشتوانی شار وشارۆچكە بەشداربووەكانی راپەڕین لەكوردستان وخەڵكی شارە شیعەمەزهەبەكانی ناوەڕاست وباشور بۆ سەركوتكردنی ئەو راپەڕینەی كوردستان وبەشە عەرەبییە شیعەكەی عێراق ولە ئەنجامدا كۆڕەوێكی ملیۆنیی ومێژوویی خەڵكی كوردستانی لێكەوتەوە كەبووە هۆی دەرچوونی بڕیاری 688 ی ئەنجومەنی ئاساییشی نێودەوڵەتیی سەر بەنەتەوەیەكگرتووەكان وسەپاندنی ناوچەی دژە فڕین لە رووبەرێكی فراوانی پارێزگانی باكور وباشوری عێراق.ئەوەبوو هێزەكانی رژێم بۆ ماوەیەكی كەم لە كوردستاندا مانەوە تا ئەوكاتەی لەراپەڕینێكی تردا (18/تەمموز/1991)، پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان (بە بێ كەركوك) لە هێزەكانی رژێمی عێراق چۆڵكران ورژێمیش بڕیاری كشاندنەوەی ئیدارە وسەپاندنی ئابڵۆقەیەكی ناڕەوای بەسەر گەلی كوردستاندا دەركرد.بەكاریگەریی ئەو هەل و مەرجە ناوخۆیی ودەرەكییەش حكومەتی هەرێمی كوردستان دامەزرا.
هەرچەندە دەسەڵاتی تۆقێنەر و داپلۆسێنەری موخابەراتیی سەددام حسەین لە سێ پارێزگاكەی (هەولێر-سلێمانیی-دهۆك) كۆتایی هات بەڵام) ئەو رژێمە بەسەرۆكایەتیی سەدام حسەین لە پارێزگای كەركوك و شارەكانی تری بن دەسەڵاتییدا بەردەوام بوو لەسەر سیاسەت و رەفتارە فاشیستەكانی بەوچەشنەی كە عێراقی كردبووە كۆماری ترس و گۆڕە بەكۆمەڵەكان تاهەڵگیرسانی پرۆسەی ئازادیی عێراق (2003) كە ئاواتی لەمێژینەی نەیارانی سەددامی بەدیهێنا كە كەكۆتایی هێنان بەرژێمەكەی سەددام بوو،بەڵام لەگەڵیشیدا دێوەزمەی تێرۆر و توندڕەویی و شەڕی تائیفیی پێوەبوو كە لەهیچ كام لەجەنگەكانی تردا روویاننەدابوو.
–    كتێبەكەی شەربل: رۆژژمێری  گەلێكی ستەمدیدە
غەسان شربل ئامادەكاری “سەدام بەئێرەدا تێپەڕیی-صدام مر من هنا” ڕۆژنامەنوسێكی بەئەزموونی لوبنانییەو سەرنووسەری ڕۆژنامەی ئەلحیاتە.هەرچەندە لەبنەڕەتدا كتێبەكەی دیدارو چاوپێكەوتنە لەگەڵ (حازم جەواد،صەڵاح عومەرئەلعەلی-وەك دووسەركردەی بەعس-نزار خەزرەجیی وئەحمەد چەلەبیی) بەڵام لەپۆلێنكردن وداڕشتنی نوسینەكەدا،واهەست دەكەیت رۆژژمێری گەلێكی ستەمدیدە یاخود یاداشتە مێژووییەكانی عیراقی نوێ دەخوێنیتەوە بەتایبەت كە زۆر بە بەوردیی لەسەر وێستگە گرنگەكانی مێژووی خوێناویی عیراق هەڵوەستەی كردووە.هاوكات لە خوێندنەوەیەكی راست و دروستدا بۆ عەقڵییەتی حوكمڕانیی لەم وڵاتەدا  وەك لەپێشەكیەكەیدا ئاماژەی بۆ دەكات، گەیشتۆتە ئەو بڕوایەی “عیراق ئەگەر بەهێز بێت دەبێتە هەڕەشە بۆ گەلەكەی و وڵاتانی دراوسێ و ئەگەر بێ هێز بێت دەبێتە داردەستی وڵاتانی دراوسێ بۆ جێبەجێكردنی ئەجێنداكانیان” كە ئەمەش وەك رۆژ لە عێراقییە ژیرەكان عەییانە و پێویست بە بەڵگە ناكات.
-سندوقی ڕەشی نهێنییەكان:
شربل دەڵێت “لەیەكەم دەستپێكی ئەنجامدانی ئەم چاوپێكەوتنانەدا، كارناسانی مێژووی عیراق وتیان پڕۆژەكەت سەرناكەوێت ئەگەر بەدیداری حازم جەواد سەركردەی بەعس نەگەیت”. ناوبراو لە ساڵی 1978ەوە عیراقی بەرەوە لەندەن بە جێهێشتووەو تەنها یەك جار لە ناوەڕاستی نەوەدەكاندا بۆ پرسەی دایكی هاتۆتەوە،ئیتر نەهاتۆتەوە بۆ عیراق و بەكاری بازرگانییەوە خۆی سەرقاڵكردووە.بایەخی مێژوویی ئەم تاوانبارەی حزبی بەعسی ئەوەیە كە”ئەرشیفێكی دەوڵەمەندە وبەهۆی بەشداربوونی لەرووداوەكاندا زانیاریی زۆروزەوەندی لایە لەمەڕ هاتنەسەر حوكمی بەعس و نهێنیی كودەتاكان و كوشتن و لەسێدارەدانی ئەو سەركردە بەعسییانەی بەدڵی سەدام نەبوون”.
شەربل باسی ئەوەدەكات كە ناوبراو كەسایەتییەكی كەنارگیربووە و لەماوەی زیاتر لە نیوسەدەدا هیچ دیدارێكی ڕۆژنامەنووسیی ئەنجامنەداوە وهەموو ئەو داواكارییانەی رەتكردۆتەوە كەبۆ نووسینەوەی یاداشتەكانی یاخود چاوپێكەوتنی ڕۆژنامەوانیی ئاراستەی كراون.شەربل دەڵێت”بەهیچ شێوەیەك قبوڵی نەدەكردوزۆر بەڕوونی بەمنی وت باسی چی بكەم،مەگەر باسی شكست ودۆڕاندنەكانمان بكەین.بەكورتیی ئێمە شكستمانهێنا ئەگەر سەركەوتووبووینایە ڕۆژمان بەم ڕۆژە نەدەگەیشت دەتەوێت ئەو ئابڕووچونە بۆ نەوەی نوێ باس بكەم؟”.
لەگوزارشتێكیشدا كە ئامۆژگارییەكە بۆ نەوەی نوێی رۆژنامەنووسان ،شەربل پێی وایە دەبێت ڕۆژنامەنووس دیبلۆماسیی بێت “دوای چەندین سەردان بۆ لای قەناعەتم پێكرد بۆ قسەكردن و شایەتیی دان وزیاتر لە 55 كاتژمێر ئاخاوتنمان كرد لەسەر ئەو مێژووەی كەحزبی بەعس كودەتای كرد وسەدام حسێن هەموو دەستكەوتەكانی دزیی و خۆی بوو بە هەموو شتێك”.
– چۆن سەدام حسێن دەركەوت؟
14ی تەمموزی ساڵی 1958 عەقید عەبدولكەریم قاسم (1914-1963)، كە فەرماندەی لیوای 19 هەمی هێزی پیادەی سووپای عێراق بوو، كودەتایەكی خوێناویی بەسەر رژێمی پاشایەتیی لەعێراقدا ئەنجامداو عێراقی كردە كۆماریی و خۆیشی بوو بە سەرۆك وەزیر و وەزیری بەرگرییش.بەماوەیەكی كەم پاش ئەو كودەتایە هەڵمەتی دەستگیركردنی بەعسیی وقەومییەكان دەستیپێكرد.لەم بوارەدا حازم جەواد دەڵێت “پاش سەركەوتنی كودەتاكە من لە بنكەی پۆلیس سەرای لەبەغدا دەستگیركرابووم، لەهەمان كاتداوبەفەرمانی عەبدولكەریم قاسم یەكێك لە هاوڕێ نزیكەكانی كە(عەبدولسەلام عارف) بوو لەو بەندیخانەیە زیندانكرابوو.لەوكاتەدا بینیمان گەنجێگی باڵابەرز بەیاوەریی كەسێك لەپەنجاكانی تەمەنییدا هێنران بۆ زیندانەكە وبەڕێوبەرەكەی  كەخەڵكی شاری تكریت بوو، نەیهێشت تێكەڵی كەس ببن و ژوورێكی تایبەتیی پێدان. دواتر وتیان ئەو گەنجە ناوی سەددامەو ئەوەش خەیروڵا تلفاحی خاڵییەتی (كە بووە خەزوریشی)، سەدام بەتومەتی كەسێكی شیوعیی دەستگیر كرابوو كەلەلایەن خاڵیەوەهان درابوو”.
–    بیركردنەوە لە تێرۆركردنی قاسم
حازم جەواد باس لە سەرەتاكانی بیركردنەوە لە تێرۆركردنی قاسم دەكات و دەڵێت “توانیم لە زیندان هەڵبێم و خۆم گەیاندە سوریا.لەوكاتەشدا ڕژێمەكەی قاسم دەستی نەدەپاراست لە دەستگیركردن و ڕاوەدونان و لەسێدارەدانی بەعسیی و قەومییەكان وتەنانەت ئەوانەش كە ڕابەرایەتیی شۆڕشی 14 تەموزیان كرد وەك (نازم تەبەقچی و رەفعەت حاج سری و نافع داودو ..هتد..) هەربۆیە حزب داوای لێكردم چەك وتەقەمەنیی لەسوریاوە بهێنم  بۆئەوەی چالاكییەك ئەنجامبدەین كەئەویش تیرۆركردنی عەبدولكەریم قاسم بوو.
–    تۆماری پیاوكوژیی سەددام
ساڵی 1959 شەش كەس  وەك تیمی چالاكیی هەڵبژێردران كەئەندامی حزبی بەعس بوون بۆ پیلانی تێرۆركردنەكە، بەڵام یەكێكیان كە ناوی یاسین ئەلسامەڕائیی بوو پاشگەزبوەوە لە بەشداربوون هەربۆیە  فوئاد ركابیی بۆ ئەوەی چالاكییەكە ئاشكرا نەبێت ناردی بۆ سوریاو بەدەزگای نهێنیی حزبی وت بەدیلێك بدۆزنەوە كەكەسێكی گوێڕایەڵ وبەتوانابێت وبەڕێكەوت سەددامیان هەڵبژارد. هەرچەندە سەددام هێشتا قۆناغەكانی ئەندامێتیی حزبیی (موئەید و نەسیر)ی تێنەپەڕاندبوو بەڵام بەناچاریی هەڵبژێردراو سەددامیش یەك و دوو قبوڵی كرد.
سەبارەت بە هەڵبژاردنی سەدام بۆ ئەو چالاكییە بەبێ ئەوەی ناسراوبێت و پلەی حزبیشی نەببێت، حازم جەواد لە زاری فوئاد ئەلرەكابییەوە دەڵێت “سەددام لەكۆبوونەوەكانی حزبدا بەردەوام لەدواوە دادەنیشت و گوێڕایەڵ بوو. هیچ كات موناقەشەو گفتوگۆی نەكردووە،تەنها چەند جارێك كەباسی یەكێكمان دەكرد  ودەمان وت سەرئێشە بۆ ئەندامانی حزبی بەعس دروست دەكات سەدام زۆر بەهێمنیی دەستی هەڵئەبڕیی و دەیوت ئەوە بەمن بسپێرن، ئێوە فەرمان بكەن و من ئەیكەم بەساقەی ئەم دووفیشەكە كە لەگیرفانی دەری دەهێنان”.
–    الايام الطويلة (بە پاڵەوانكردنی سەددام):
ساڵی 1980 و لەسەرەتای خۆسەپاندنی سەدام حسەین بەسەر گەلی عێراقدا وەك سەرۆك كۆمار، فیلمێكی  (150دەقیقەیی) بەناوی ئەلئەیام ئەلتەویلە –رۆژگارە دوورودرێژەكان-ەوە لەدەرهێنانی توفیق ساڵح و نووسینی سەددام حسەین و تۆفیق ساڵح ونواندنی سەددام كامل ئامۆزای سەددام حسەین لەرۆڵی سەددام حسەیندا بەرهەمهێنرا.ئەو فیلمە كەلەتەلەفزیۆنی رەسمیی عێراقەوە (كەناڵی یەك) چەندین جار پەخشكراوە، بەرهەمێكی بایۆگرافیی بوو دەربارەی ژیاننامەی سەددام وهەوڵە شكستخواردووەكەی بۆ تێر‌وركردنی عەبدولكەریم قاسم لە 7/10/1959 داوراكردنی بەبرینداری بۆ سوریا. فیلمەكە هەوڵێكی تری پروپاگەندەكارانە بوو بۆ بەپاڵاوانكردنی سەددام لەلای عێراقییەكان و گێڕانەوەی  دەربازبوونی قورس و گرانی سەددام لە دەستی هێزەكانی قاسم وساڵانە یاخود هەر چەند ساڵ جارێك لە بۆنە حزبییەكانی بەعسدا لە تەلەفزیۆنی عێراقەوە  پێشكەش بە بینەران دەكرا كە جگە لەتەلەفزیۆنی رەسمیی عێراق هیچ كەناڵێكی تریان نەبوو تەنها ئەو شوێنانە نەبێت كە لەسەر سنوورەكانی خۆرهەڵات هەندێك كەناڵی رەسمیی ئێرانیان وەردەگرت و ئەوەش مەترسیداربوو لە رووی ئەمنیی و موخابەراتییەوە.
حازم جەواد لە چاوپێكەوتنكەی شربلدا ئەم چیرۆكەی لە یاد نەكردووە و وردەكاریی خستۆتەڕوو كە چۆن دوای شكستی چالاكییەكە(تێرۆر  كردنی قاسم) ژمارەیەكیان دەستگیر كران وئەوانیش بەگوێرەی پلانێك ڕایانكرد بۆ دیمەشقی پایتەختی سوریا “لەو كاتەدا فواد رەكابی هەر هەواڵی چارەنووسی گەنجێكی لەهاوكارەكەی دەپرسی كە لەتیمەكە دابڕابوو، ئەویش سەددام حسێن بوو. دواتر سەرمان سوڕما  كەلەڕێگای موخابەراتیی سوریاوە زانیاریمان بۆ هات و بینیمان سەددام لەگەڵ هاوڕێكەی( فاتك ئەلسافیی )هات بۆ لامان و فواد ركابی زۆر دلخۆش بوو وەك پاڵەوان ئەیبنیی  چونكە سەرەڕای برینداربوونی خۆی لە عیراق ڕزگاركردبوو و بەبێ هیچ ڕێنیشاندەرێك خۆی گەیاندەلامان. ئەوەبوو زۆر ستایشی ئازایەتیی كردو وتی مەراسیمێكت بۆ ڕێكدەخەمئێمەش وتمان چیمان هەیە رۆیشت كێكێكی هێناو بەڕەسمی سەددام وەك ئەندامی حزب وەرگیرا. دوای سوێند خواردنی حزبیی و وتنەوەی دروشمی حزب. بەگوێرەی پرەنسیپی حزب هەركەسێك ببوایە بە بەئەندامی كارا پێویست بوو دووكەس شایەتیی بۆ بدەن ومن ورەكابی شایەتییەكەمان بۆدا. كە لە ژێرزەمینی شوقەكەماندا ئەم مەراسیمەمان كرد هەریەك لە ساڵح سەعدی ومەدحەت ئیبراهیم جومعەو عەبدولڵا رەكابی ئامادەبوون، و سەددام زۆر شەرمن بوو، دواتر ئیزنی لێ خواستین كە بچێت بۆ میسر بۆ تەواوكردنی خوێندنەكەی لەیاسادا”.
حازم جەواد لە باسی پشتیوایی و فریوخواردنیان بە كەسایەتییە شەرمن و هێمنەكەی سەددام لەسەرەتاكانی چوونی بۆ نێو حزبی بەعس دەڵێت “نەمانزانی ئەم كەسە دەبێتە كابووس-دێوەزمە بۆ ئێمەوهەموو عیراق تەنانەت خودی فواد ركابیی یەكێك بوو لە قوربانییەكان كەكاتێك بەندكرابوو بەفەرمانی سەددام كەسێك چوو بۆ ژوورەكەی لە زیندان و كاتێك ركابی سەرقاڵیی ڕادیۆكەی دەبێت ئەو كەسە سەری دەبڕێت و دواتر سەددام پۆستێكی دیپلۆماتیی لە وڵاتێكی ئەوروپیی پێدەدات”.

-سەرئێشەكانی سەدام
ئەگەرچی لە هەوڵی یەكەمدا بەعسییەكان لە شەقامی رەشید  شكستیان هێنا لە تێرۆركردنی قاسم، كە بە سەختی برینداربوو و بە ئاستەم لە مردن گەڕایەوە، بەڵام لە رۆژی 8 شوباتی 1963 دا ئەو ئاواتەیان هاتە دیی و لە كودەتایەكی تری خوێناویی عێراقدا كە لەلایەن ئەفسەرانی هێزی ئاسمانییەوە كرا رژێمەكەی قاسم رووخێنرا. رۆژی دواتر قاسم لەگەڵ سێ لە یاریدەدەرەكانی لە ژوورێكدا لە بارەگای رادیۆ و تەلەفزیۆنی عێراق گوللەباران كران. لە پاش ئەو سەركەوتنەی بەعسییەكان سەركردایەتیی حزبی بەعس  داویان كرد حازم جەواد جارێكی تر سەرپەرشتیی ڕێكخستنەكانی حزب بكات ئەو كات سەددام لەمیسر دەیخوێندو هیچ ناوبانگێكی ئەوتۆی نەبوو لەسەر ئاستی جەماوەریی و ئەوانەی زۆر دیاربوون لە هەرەمی دەسڵاتدا عەبدولسەلام عارف ،سەرۆك كۆمار و ئەحمەد حەسەن بەكر سەرۆك وەزیر و  جەواد وەك كەسی یەكەمی حزب و عەلی ساڵح سەعدی جێگری سەرۆك وەزیر بوون. تەنانەت پاش گەڕانەوەیشی لە میسر سەددام سەرۆكی سەندیكای جوتیاران بوو. لەم بارەیەوە حازم جەواد لە گێڕانەوەی رووداوێكدا دەڵێت “ڕۆژێكیان ئەحمەد حەسەن بەكر تە لەفون دەكات بۆ وەزیری ناوخۆ كە ئەو كاتە بەندە وەزیری ناوخۆ بووە، ئەڵێت ئەبێت یان دەستگیر بكرێت یان دەبێت لەحزب دەربكرێت مەبەستی سەدام بووە كە لەكێشەی یەكلای كردنەوەی موڵكداری و زەویەكاتی تكرێت و عوجە، بەشێوەیەك مامەڵەی كردبوو كە بەدڵی ئەحمەد حەسەن بەكربوو، منیش  سەدام بانگ كردوو تێم گەیاند كە ئەمە نابێت و فەرمانێكم  بۆ دەركرد كەبەدڵی نەبوو، بەڵام ئەوكات هیچ دەسەڵاتی نەبووەو بە نابەدڵی قبوڵی كرد.
غەسەسان شربل ئاماژە بەوەدەكات  لە حازم جەوادم پرسی ئایا سەددام ڕۆڵی هەبوو لەقەسابخانەو كوشت وبڕو لەسێدارەدانی (قەصر ئەلنهایە)دا ئەویش پێی وتم سەددام دەستی چووبوە خوێنی عیراقیەكان سڵی لەكوشتن وبڕین نەدەكردەوە بەڵام ئەوەی لەوماوەیەدا ڕوویدا بەتایبەت بەسەر شیوعییەكاندا بە فەرمانی ساڵح مەهدی عەماش وەزیری بەرگریی و پشتیوانیی عەبدولسەلام عارف سەرۆكی وڵات بوو بۆیە سەددام هیچ ڕۆِڵی نەبووە لەوەدا.
–    سەدام بەدوای هەلێكدا دەگەڕا
لەساڵی 1963 ەوە،سەدام وردە وردە كەوتە هوڵی بەدەستهێناتی دەسەڵات. لەو چوارچێوەیەدا هەوڵیدا سوود لەناكۆكییەكانی نێوان باڵی ڕاستڕەوە توندڕەوەكانی بەعس بەسەركردایەتیی (عەلی ساڵح سەعدی) و باڵی چەپڕەوی میانڕەوەی بەعس بەسەركردایەتیی (حازم جەواد) وەربگرێت “سەدام هات بۆلام و قسەی زۆر ناشرینی بەو بەعسییانە وت.پێی وتم فەرمان بكەو هەموویان لەناودەبەم ومنیش بەهەموو شێوەیەك ئەو فیكرەیەم ڕەتكردەوەو ئاماژەم بەوەدا هێشتا خوێنی كوشتنی شیوعیەكان لەگەردنماندایە ئینجا نۆرەی بەعسییەكانە؟؟”.
–    لێدانی حەرەس قەومیی
سەدام ڕۆڵی كاریگەرو یەكلاییكردنەوەی هەبووە لەگەڵ حەردان تكریتی وەزیری بەرگریی بۆ لەناوبردنی حەرەس قەومییەكان. هەرئەمەش بووە هەوینێ كاركردنیان لەكەڵ ئەحمەد حەسەن بەكر بۆ ئامادەكاریی بۆ كودەتاكەی 17 ی تەمووزی 1968 هەروەك حازم جەواد دەڵێت “تەواوی شۆڕش و سەركەوتنەكانیان دزیی و وڵاتیان بەئاقارێكی تاریك و وێراندا برد”.

خاك

About گۆران حكيم

https://www.facebook.com/goran.hakem.5

Check Also

ژنانی قاجار

طارق احمد علی ، خویندكاری ماستەر لەبەشی مێژوو پێشەكی           بەشێكی گرنگی مێژووی هەموو كۆمەڵگاكانن …