ئەمڕۆ لە مێژوو دا

 ئەمڕۆ لە مێژوو دا

7 ئه‌بریل

رووداوه‌كان:

332پ.ز: دامه‌زراندنی شاری ئه‌سكه‌نده‌ریه‌ی میسری.

1652: هۆڵه‌ندیه‌كان ناوچه‌ی (كاب)یان دۆزیه‌وه‌ له‌ ئه‌فریقیا.

1795: مێژووی سه‌ره‌تای پشت به‌ستن به‌ سیسته‌می مه‌تری له‌ فه‌ره‌نسه‌ و به‌كارهێنانی یه‌كه‌ی پێوانه‌ مه‌تریه‌كان وه‌ك مه‌تر و كیلۆگرام و ئه‌وانی تر.

1890: كۆتایی هاتنی كاره‌كانی جۆگه‌ی ده‌ریاچه‌ی (بیوا) له‌ ئوتسو بۆ رووباری كامو.

1918: هێزه‌كانی سوپای به‌ریتانیا پارێزگای (كه‌ركوك)یان داگیركرد به‌سه‌ركردایه‌تی ژه‌نه‌ڕاڵ (مارشاڵ ویلسن).

1922: یه‌كه‌م رووداوی پێكدادانی ئاسمانی له‌ مێژووی فڕۆكه‌وانی مه‌ده‌نیدا له‌ نێوان هه‌ردوو فڕۆكه‌ی فه‌ره‌نسی و ئینگلیزی له‌سه‌ر (بیكاردی) له‌ باكوری پاریس، هه‌موو سه‌رنشینه‌كان گیانیان له‌ده‌ستدا له‌گه‌ڵ هه‌ردوو تیمه‌كه‌دا كه‌ ژماره‌یان 7 كه‌س بوون.

1939: ئیتالیا هێرشی كرده‌ سه‌ر ئه‌لبانیا له‌ سه‌ره‌تاكانی جه‌نگی دووه‌می جیهانی.

1947: دامه‌زراندنی حیزبی به‌عسی عه‌ره‌بی ئیشتیراكی له‌ دیمه‌شق.

1948: دامه‌زراندنی رێكخراوی ته‌ندروستی جیهان(W.H.O) ، سه‌ربه‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان، بۆ به‌رگریكردن له‌ بڵاوبوونه‌وه‌ی هه‌موو جۆره‌ نه‌خۆشیه‌ك و چاره‌سه‌ركردن و یارمه‌تیدانی لێقه‌وماوان له‌جیهاندا.

1952: وڵاتی (كه‌مبۆدیا) سه‌ربه‌خۆیی خۆی به‌جیابوونه‌وه‌ له‌كۆمه‌ڵه‌ی نیشتمانی فه‌ڕه‌نسی ڕاگه‌یاند.

1953: هه‌ڵبژاردنی سویدی (داغ همرشولد) به‌ ئه‌مینداری گشتی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان.

1956: راگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆیی مه‌غریب له‌ ئیسپانیا.

1963: راگه‌یاندنی كۆماری یوگوسلافیای فیدرال، و (جۆزیف بروز تیتۆ) كرا به‌ سه‌رۆكی به‌ درێژایی ژیانی.

1963: مۆركردنی به‌ڵگه‌نامه‌ی (الدوله‌ الإتحادیه‌) له‌ نێوان ڕژێمه‌كانی (میسر و سوریا و عێراق) له‌ قاهیره‌، هه‌ر ئه‌وكاته‌ش ئاڵای عێراق به‌رزكرایه‌وه‌ كه‌ ( ڕه‌ش و سپی و سوور)و سێ ئه‌ستێره‌ی ناوه‌ڕاستی بوو.

1969: له‌دایكبوونی ره‌مزی تۆڕی ئینته‌رنێت.

1976: لیژنه‌كانی شۆڕشگێڕی له‌ لیبا هه‌ستان به‌ له‌سێداره‌دانی ده‌یان خوێندكار له‌ ناو هه‌ردوو حه‌ره‌می زانكۆی (فاتح) له‌ ته‌رابلوس و زانكۆی (قاریونس) له‌ بنغازی. 

1988: ده‌ستپێكردنی ئه‌نفالی (3) بۆ سه‌ر گه‌رمیان، تا (20/4/1988).

1988: یه‌كیه‌تی سۆڤیه‌ت رایگه‌یاند كه‌ به‌نیازه‌ بكشێته‌وه‌ له‌ ئه‌فغانستان.

1992: رزگار بوونی سه‌رۆكی فه‌له‌ستینی یاسر عه‌ره‌فات له‌ روودانی تێكشانی فڕۆكه‌كه‌ی له‌ بیابانی لیبیا له‌ كاتی گه‌رده‌لولێكی لماویدا، كه‌ رووداوه‌كه‌ بووه‌ هۆی وه‌فاتی دوو فڕۆكه‌وان و ئه‌ندازیارێكی فڕۆكه‌وانی.

1992: سربیا سه‌ربه‌خۆیی خۆی له‌ یوگوسلافیا راگه‌یاند.

1993: دامه‌زراندنی پارتی ده‌یه‌په‌ (DEP) له‌باكوور به‌سه‌رۆكایه‌تی به‌شار كایه‌.

1993: كوژرانی عه‌زیز محمد خۆشناو له‌شاری سلێمانی، كه‌ سه‌رۆكی كارگه‌ی سلێمانی بوو.

1994: سه‌ره‌تای كرده‌ی جینۆسایدی به‌كۆمه‌ڵ له‌ رواندا.

1994: كڵێسای سلێمانی قوداسێكی ماته‌مینی به‌بۆنه‌ی كوژرانی خاتوو لیسی شمیته‌وه‌ ئاماده‌كرد.

1995: سوتاندنی مزگه‌وت و مه‌ڵبه‌ندی ڕۆشنبیری تورك له‌شاری هێنگۆڵی هۆڵه‌ندا.

2003: ڕزگاركردنی شاره‌دێی دێبه‌گه‌.

2003: سه‌ره‌تای رۆشتنی هێزه‌كانی ئه‌مریكا بۆ ناو به‌غدادی پایته‌ختی عێراق و ئه‌وه‌ش دوای چه‌ند رۆژێك له‌ ده‌سپێكی هه‌ڵمه‌تی وشكانی و ئاسمانی جه‌نگی ئه‌مریكا بۆ سه‌ر عێراق.

2003: هێزه‌كانی هاوپه‌یمانان چونه‌ ناو شاری به‌غداوه‌ و چه‌ند كۆشكێكی سه‌دام حسێنیان كۆنترۆڵ كرد.

2004: كه‌وتنه‌ خواره‌وه‌ی فڕۆكه‌یه‌كی ئه‌مریكی له‌فه‌لوجه‌.

2004: هاوسه‌ری به‌ڕێوه‌به‌ری لقی هه‌ولێری مانگی سوور له‌ موسڵ تیرۆركرا.

2005: ناونانی ئیبراهیم جه‌عفه‌ری به‌ سه‌ره‌ك وه‌زیرانی عێراقی.

2007: له‌ گوندی به‌حزانی سه‌ر به‌ شارۆچكه‌ی به‌عشیقه‌ كچه‌ كوردی تازه‌ موسڵمان بوو (دوعا) به‌ردباران كراو شه‌هید كرا.

2008: به‌رده‌وامی كاری توندوتیژی له‌ شاری (المدینه‌ الكبری) له‌ میسر بۆ رۆژی دووه‌م دوای بانگه‌وازكردن بۆ مانگرتنی گشتی.

2010:زنجیره‌یه‌ك له‌ كاری یاخیبوونی مه‌ده‌نی له‌ قه‌رقیزستان كه‌ بووه‌ هۆی روودانی كۆده‌تای میللی به‌سه‌ر سه‌رۆك (قوربان بێگ باقیف) و به‌جێهێشتنی (بیشك)ی پایته‌خت، و ئۆپۆزسیۆنیش حوكومه‌تێكی ئینتیقالی پێكهێنا به‌ سه‌رۆكایه‌تی (روزا ئوتونباییفا) دوای ده‌ست له‌كاركێشانه‌وه‌ی سه‌ره‌ك وه‌زیران .

2012: خاتوو (جویس باندا ) سوێندی یاسایی خوارد بۆ بوون به‌ سه‌رۆكی مالاوی كه‌ جێگری سه‌رۆك بوو ئه‌وه‌ش دوای راگه‌یاندنی فه‌رمی وه‌فاتی سه‌رۆك (بینجو وا موساریكا).

 

له‌دایكبوون:

1770: ویلیام ووردز وورس، شاعیری ئینگلیزی.

1772: شارل فورییه‌، فه‌یله‌سوفی فه‌ره‌نسی.

1889: گبریالا میسترال، ژنه‌ شاعیری تونسی و چیلی و وه‌رگری خه‌ڵاتی نۆبڵی ئه‌ده‌بی ساڵی 1945ز.

1915: بیلی هولیدی، ژنه‌ گۆرانیبێژی ئه‌مریكی.

1922: ئانا ماری شیمل، ژنه‌ رۆژهه‌ڵاتناسی ئه‌ڵمانی.

1928: جیمس گارنه‌ر، ئه‌كته‌ری ئه‌مریكی.

1938: ئیدموند جیرالد براون، سیاسه‌تمه‌داری ئه‌مریكی.

1940: فه‌یسه‌ڵ نه‌دا، نوسه‌ری میسری.

1940: ئه‌میره‌ فه‌وزیه‌، كچی مه‌لیكی میسر فاروقی یه‌كه‌م.

1944: گیرهارد شروده‌ر، راوێژكاری ئه‌ڵمانی.

1945: یه‌حیا فه‌خه‌رانی، ئه‌كته‌ری میسری.

1954: لویزه‌ حه‌نون، ژنه‌ سیاسه‌تمه‌داری جه‌زائیری.

1954: جاكی شان، ئه‌كته‌ری چینی.

1959: نه‌جات حسێن، ژنه‌ ده‌رهێنه‌ری عێراقی.

1961: باسكال ئولمیتا، گۆڵچی تۆپی پێی فه‌ره‌نسی.

1964: راسل كرو، ئه‌كته‌ری نیوزیله‌ندی.

1973: ئه‌میره‌ عایدی، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.

1980: هیشام عه‌بدولره‌حمان، گۆرانیبێژ و راگه‌یاندكاری سعودی.

1980: ئیمان سه‌ید، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.

1983: فرانك ریبری، یاریزانی تۆپی پێی فه‌ره‌نسی.

 

وه‌فات:

1498: مه‌لیك شارلی هه‌شته‌م، مه‌لیكی فه‌ره‌نسه‌.

1947: هنری فۆرد، ته‌كنیكاری ئه‌مریكی و داهێنه‌ری ئۆتۆمبیلی (فۆرد).

1981: ناهیده‌ شه‌ریف، ژنه‌ ئه‌كته‌ری میسری.

 

جه‌ژن و بۆنه‌كان:

جه‌ژنی نیشتمانی كه‌مبۆدیا (1975) .

رۆژی ته‌ندروستی جیهانی.

رۆژی ئافره‌تان له‌ مۆزه‌مبیق.

PUKmedia ئا/ حسێن هه‌ڵه‌بجه‌یی