دامەزرێنەری ئیمپراتۆریەتە گەورەكە

ئامادەكردنی گۆران حكیم

دامەزرێنەری ئیمپراتۆریەتە گەورەكە
باوكی پاشاكان سولتان غازی عوسمان خانی یەكەم كوری ئەرتەخوڵ كوری سولیمان شا توركمانی: ( بە توركی عوسمانی: باوكی پاشاكان غازی سولتان عوسمان خانی یەكەم كوری ئەرتەخوڵ: ( بەتوركی سەردەم: Sultan Osman Gazi Han ben Ertuğrul).
گەورەیی هۆزی (قایی توركی) و دامەزرێنەری زنجیرەی دەسەڵاتی عوسمانی ، ئەو دەسەلاتەی حوكمی خۆی گەیاندە بەلقان و ئەنادۆڵ و رۆژهەلاتی عەرەبی و باكوری ئەفریقا كەوا حوكمەكەیان 600 ساڵی خایاند تا كۆتای هات بە راگەیاندنی كۆماری توركی لە ساڵی 1922ز.
لە دایك بوونی:
لە 8 مانگی سەفەری ساڵی (656كۆچی) بەرامبەر13 مانگی 2ی ساڵی (1258ز) لە دایك بوو لە دایك و باوكی (ئەمیر ئەرتەخوڵ و دایكی خیمە خاتوون) ، رۆژی لە دایك بوونی بەرامبەرە بە داگیركردنی پایتەختی دەسەلاتی ئیسلامی عەبباسی لە شاری بەغدا، لە دوای مردنی باوكی بۆتە شوێنگرەوەی باوی بۆتە ئەمیری هۆزەكەی.
سەربەخۆ بوونی:
لە ساڵی 1295ز عوسمانی بە فەرمانی سوڵتانی سەلاجوقی و خەلیفەی عەببای هێرشی كردە بێزەنتینەكان و سەركەوتوو بوو لە گرتنی بەشێكی زۆر لە قەڵاكانیان، لە دوای ئەوەی مەغۆلەكان توانیان سەركەوتن بەسەر ئیمپراتۆریەتی سەلاجیقە عوسمان سەربەخۆی راگەیاند، لەبەر ئەوە بە دامەزرێنەری راستەقینەی دولەتی گەورەی توركی كەوا لە دوای ناوەكەی بۆ ئەو گەرایەوە.
خێزان و منداڵەكانی:
سولتان عوسمان هاوسەرگیری لەگەڵ( مال خاتوون) كچی شێخ ( ئەدە بالی) كرد لە ساڵی 1280 زایینی، سولتان عوسمان هەشت منداڵی هەبووە حەوت كوڕ و یەك كچ،
كورەكانی وكچةكةى :  أورخان بك، باظارلي بك،چوبان بك، حميد بك،علاءُ الدين باشا، مالك بك، صاوجي بك، فاطمة خاتون.
شێوازی ژیانی:
عوسمان بەناوبانگە بەوەی كەوا زۆر سادە بووە لە شێوازی ژیان و جل و بەرگی ئەمەش بۆ ئەوە دەگەرێتەوە بۆ ئەو بیروباوەری سۆفیانەی كەوا هەیبووە شێخی هۆزەكەی بووە ، وەپارێزەرێكی توندی دابونەرتی توركومانی خۆیان بووە لەگەڵ ئایینی ئیسلام ئەمەش لەبەر نەبوونی هیچ جۆرە دژییك لەگەڵ ئایینی ئیسلام.
حوكمداری دەولەتە نوێكە مردنی:
لە دوای راگەیاندنی سەربەخۆی لە ئیمپراتۆریەتی سەلاجیقە، حوكمی بەردەوام بوو بە سیفەتی سولتان تاوەكو ساڵی 1326ز، لەم سالەدا كورەكەی (ئورخان)شاری (بورسە)ی لە نزیك دەریای مرمر داگیر كرد، لەم ماوەیەدا عوسمان نەخۆش بوو نەخۆشی مردن،هەر بەنەخۆشی ماوە تاكو كۆچی دوایی كرد و لاشەكەیان گواستەوە بۆ شاری بورسە و هەر لەو شارە نێژرا، نەوەكانی لە دوای خۆی هەر خەریك بوون بە كارەی كەوا لە دوای خۆی بە جێیهێشت بوو تا دەوڵەتەكەیان گۆڕدرا بۆ ئیمپراتۆریەتێكی جیهانی و گەورە.

وەسیەتنامەكەی:
مێژوونوسانی عوسمانی ئەوەیان بەدەرخستووە كەوا سولتان عوسمان وەسیەتنامەێكی لە دوای خۆی بۆ كورەكەی ئورخان بەجێهێشتووە، كەوا ئامۆژگاری دەكات بە تەواو كردنی ئەو جیهاد و تێكوشان دژی رۆمەكان و پابەنددبوون بە ئیسلام و شەریعەتەكەی و پەیوەست بوونی بە زاناكان، و دادپەروەری لەگەڵ ژێر دەستەكانی و خۆی یەكلای بكاتەوە بۆ ئیسلام و پەیامەكەی، بەهەمان شێوە وەسیەتنامەكە كۆمەڵێك ئامۆژگاری بە تەواوی كورەكان و هاورێكانی بە شێوەێكی گشتی لە خۆدەگرێت.
ئەمەش دەقی وەسیەتنامەكەیە:

يا بُنيّ: إيَّاك أن تشتغل بِشيءٍ لم يأمر به الله ربُّ العالمين، وإذا واجهتك في الحُكم مُعضلة فاتخذ من مشورة عُلماء الدين موئلًا. يا بُنيّ: أحط من أطاعك بِالإعزاز. وانعم على الجُنود، ولا يغُرَّنَّك الشيطان بِجُندك وبِمالك، وإيَّاك أن تبتعد عن أهل الشريعة. يا بُنيّ: إنَّك تعلمُ أنَّ غايتنا هي إرضاءُ الله ربُّ العالمين، وأنَّ بِالجهاد يعِمُّ نور ديننا كُلَّ الآفاق، فتحدُث مرضاة الله . يا بُنيّ: لسنا من هؤلاء الذين يُقيمون الحُروب لِشهوة حُكمٍ أو سيطرة أفرادٍ، فنحنُ بالإسلام نحيا ولِلإسلام نموت، وهذا يا ولدي ما أنت لهُ أهل. إعلم يا بُنيّ، أنَّ نشر الإسلام، وهداية النَّاس إليه، وحماية أعراض المُسلمين وأموالهم، أمانةٌ في عُنقك سيسألك الله  عنها. يا بُنيّ: إنني أنتقلُ إلى جوار ربي، وأنا فخورٌ بك بأنَّك ستكون عادلًا في الرعيَّة، مُجاهدًا في سبيل الله، لِنشر دين الإسلام. يا بُنيّ: أوصيك بِعُلماء الأُمَّة، أدم رعايتهم، وأكثر من تبجيلهم، وانزل على مشورتهم، فإنهم لا يأمُرون إلَّا بخير. يا بُنيّ: إيَّاك أن تفعل أمرًا لا يُرضي الله ، وإذا صعُب عليك أمرٌ فاسأل عُلماء الشريعة، فإنهم سيدلُّونك على الخير. واعلم يا بُنيَّ أنَّ طريقنا الوحيد في هذه الدُنيا هو طريقُ الله، وأنَّ مقصدنا الوحيد هو نشر دين الله، وأننا لسنا طُلَّاب جاهٍ ولا دُنيا. وصيَّتي لِأبنائي وأصدقائي، أديموا عُلوَّ الدين الإسلامي الجليل بِإدامة الجهاد في سبيل الله. أمسكوا راية الإسلام الشريفة في الأعلى بِأكمل جهاد. اخدموا الإسلام دائمًا؛ لِأنَّ الله  قد وظَّف عبدًا ضعيفًا مثلي لِفتح البُلدان. اذهبوا بِكلمة التوحيد إلى أقصى البُلدان بِجهادكم في سبيل الله، ومن انحرف من سُلالتي عن الحق والعدل حُرم من شفاعة الرسول الأعظم  يوم الحشر. يا بُنيّ: ليس في الدُنيا أحدٌ لا يُخضع رقبتهُ للموت، وقد اقترب أجلي بِأمر الله  أُسلمُك هذه الدولة وأستودعك المولى . إعدل في جميع شؤونك…

پیكەری خیمە خاتوون دایكی سولتان عوسمانی یەكەم.

وێنەیكی سولتان عوسمانی یەكەم .

شمشێرەكەی سوڵتان عوسمانی یەكەم.

گۆڕی سوڵتان عوسمانی یەكەم لە شاری بورسە.

وێنەی نەخشەێك ئەوە پیشاندەدات كە دەولەتی عوسمانی لەسەردەمی سولتان عوسمانی یەكەم چەند بووە و لە دوای مردنی.