ئاسۆی دەلاك، سێبەرێك بەدواى مولازم موحسینەوە
سالار مەحمود
مەراقی هەرە گەورەی ئاسۆی دەلاك لەناوبردنی مولازم موحسینی تاوانبار بووە، ئەو ئەفسەرە بەعسییەی كە بە دڕاندانەترین شێوە رەفتاری لەگەڵ خەڵكی سلێمانیدا كردووە.
دەستوەشاندن لەجاسووسو پیاوانی بەعس لەناو شاری سلێمانی بەدەستپێشخەری خۆی بووەو هەر ئەویش داهێنەری ئەو چالاكییانە بووە كە پێشمەرگە لە شاخەوە داببەزنە ناو شارەكان بۆ تۆڵەكردنەوەو لەناوبردنی تاوانباران و پیاوانی ڕژێمی بەعس.
ئەو یەكێك لە سیمبوولەكانی شاری سلێمانییە، لە مێژووی شۆڕشو بزافی چەكداری دژ بە ڕژێمی بەعس، لە چەند ساڵی ژیانی پێشمەرگایەتیدا، هەمیشە پێیەكی لە شاخو پێیەكی لەناو شاری سلێمانی بووە بۆ كوشتن و لەناوبردنی مولازم موحسین و ئەو بەعسیانەی كە ئازاری خەڵكی سلێمانی و گەنجانی ئەو شارەیانداوە.
مولازم موحسین ئەفسەرێكی دڕەندەو پیاوكوژی حیزبی بەعس بووەو دەیان كەسی بێتاوانی لە سلێمانی شەهید كردووە، دەگوترێت لەسەردەمی ئەودا كراسی ڕەش و گۆرەوی سپی و تەنانەت هێشتنەوەی ڕیشێكی كەمیش لە گەنجانی سلێمانی قەدەغە كرابوو.
،،
دەستوەشاندن لەجاسووسو پیاوانی بەعس لەناو شاری سلێمانی بەدەستپێشخەری ئاسۆی دەلاك بووەو هەر ئەویش داهێنەری ئەو چالاكییانە بووە كە پێشمەرگە لە شاخەوە داببەزنە ناو شارەكان بۆ تۆڵەكردنەوەو لەناوبردنی تاوانبارانو پیاوانی ڕژێمی بەعس.
ڕەفتارە دڕندانەكانی مولازم موحسین وادەكات كە مەراقی هەرە گەورەی ئاسۆی دەلاك، كوشتنی مولازم موحسین بێت، بۆیە چەند جارێك هەوڵی كوشتنی داوەو لەساڵی 1978دا لەگەڵ دوو هاوڕێیدا لەگەڕەكی بەرخانەقای شاری سلێمانی رووبەڕووی هێزێكی زۆری قوەت خاسە دەبنەوەو لەو شەڕەدا ئاسۆی دەلاك مولازم موحسین بریندار دەكات.
شەهید حەسیب عومەر سابیر، ناسراو بە ئاسۆی دەلاك، ساڵی 1957 لەگەڕەكی دەرگەزێن- ی شاری سلێمانی لەدایكبووە، بنەماڵەكەی لە بنەڕەتدا خەڵكی گوندی (گەبە)ی سنووری شارۆچكەی پیرەمەگروون-ن، بەڵام باپیری بەگەنجی چۆتە شاری سلێمانی.
ئاسۆ كوڕە گەورەی دایك و باوكی بووە، ساڵی 1963 چۆتە قوتابخانەی خالیدیە لە سلێمانی و تا پۆلی پێنجەمی سەرەتایی خوێندووە.
پاش ئەوەی واز لەخوێندن دەهێنێت، لە سەرتاشخانەكەی ” عەلی ئەسمەر” كە هاوڕێی باوكی دەبێت، لەبەر خانەقا دەبێتە شاگردو لەوێوە نازناوی ئاسۆی دەلاكی لێدەنێن.
ئاسۆی دەلاك لە ساڵی 1975 وە پەیوەندی بەڕێكخستنەكانی ناوشاری سلێمانی كۆمەڵەی رەنجدەرانی كورستانەوە كردبوو، لەساڵی 1976 ناوی دێتەوە بۆ سەربازی، بەڵام سەربازی ناكاتو دەبێتە پۆلیس، پاش ماوەیەكی كەم لە سلێمانییەوە دەیگوازنەوە بۆ سەنگەسەر، لەكۆتایی هەمان ساڵدا لەگەڵ چەند پۆلیسێكی ئەو مەخفەرەی كە لێی دەبن، 11 تفەنگ دەبەنو روو لەشاخ دەكەن بۆ ناو هێزی پێشمەرگە.
ئاسۆی دەلاك لە چەند ساڵی كەمی تەمەنی پێشمەرگایەتیداو تا ئەو كاتەی بەپیلانو خیانەتی هاوڕێیەكی دەستگیر دەكرێت، هەمیشە پێیەكی لەشاخو پێیەكی لەناو شار بووە بۆ تۆڵەكردنەوە لە بەعسیو ئەو تاوانبارانەی كە ئازاری خەڵكی سلێمانیو گەنجانی ئەو شارەیان داوە، بەتایبەتی ئاسۆی دەلاك مەراقی هەرەگەورەی كوشتنو لەناو بردنی مولازم موحسینی تاوانبار بووە.
هاوڕێو لێپرسراوەكانی ئەو كاتەی ئاسۆی دەلاكو سەردەمی پێشەمەرگایەتی شاخ، باسلەوە دەكەن كە دەستوەشاندن لەجاسووسو پیاوانی بەعس لەناو شاری سلێمانی بەدەستپێشخەری خۆی بووەو هەر ئەویش داهێنەری ئەو چالاكییانە بووە كە پێشەمەرگە لە شاخەوە داببەزنە ناو شارەكان بۆ تۆڵەكردنەوەو لەناوبردنی تاوانبارانو پیاوانی ڕژێمی بەعس.
جیا لەئەركی پێشمەرگایەتی لە شاخ، ئاسۆی دەلاك وەك پێشمەرگەی ناو شاریش بەردەوام چالاكی ئەنجامداوەو بەردەوام مەترسییەكی گەورە بووە بۆ پیاوانی بەعس لەناو شاری سلێمانیدا.
لەپاڵ هەوڵی لەناوبردنی ئەو تاوانبارەدا، دەگوترێت ئاسۆی دەلاك جەنگی دەروونیشی لەگەڵ مولازم موحسیندا كردووەو وەكو تەحەدا، دووجار لە چاخانەو چێشتخانەكاندا پارەی چاو خواردنەكەی بۆ مولازم موحسین داوەو بەخاوەنی چاخانەو چێشتخانەكەی وتووە كە بەمولازم موحسین بڵێن ئاسۆی دەلاك پارەكەی خواردن یان چاكەی ئەوی داوە.
لەساڵی 1977دا لەكاتی رۆیشتنەوەی بۆ ئەنجامدانی چالاكییەك لەناو شاری سلێمانی، ئاسۆی دەلاك دەستگیر دەكرێت، بەڵام لەوكاتەدا رژێمی بەعس لێبوردنی گشتی بۆ پێشمەرگە دەركردبوو، بۆیە پاش مانگێك ئازاد دەكرێت، بەماوەیەكی كەم پاش ئازادبوونی، پۆلیسێك چەك دەكات و تفەنگەكەی دەباتو دەڕواتەوە بۆ شاخ.
بەوتەی برایم جەلال كە ئەوكات یەكێكبووە لەبەرپرسەكانی ئاسۆی دەلاك لە شاخ، ئاسۆ بەردەوام داوایكردووە كە بینێرنەوە بۆ ناو شاری سلێمانی بۆ ئەنجامدانی چالاكی، جارێكیش لەگەڵ برایەكی برایم جەلالدا دەچنەوە بۆ ناو شار، بۆ دەستوەشاندن لەپیاوانی بەعس، بەڵام ئەو بەرپرسەی ئاسۆی دەلاك لەشاخ، باس لەوە دەكات، ئیدی تا کاتێک کە ئەو لەو ناوچەیە بووە ڕێگەی نەداوە بچێتەوە بۆ ناو شار بۆ ئەنجامدانی چالاكی.
هاوڕێو كەسە نزیكەكانی ئاسۆی دەلاك باس لەوە دەكەن كە ئەو كەسێكی ئارامو هێمن و كەم دوو بووە و هەم مرۆڤێكی عاتیفیش بووە، لەپاڵ ئەمانەشدا كەسێكی جەربەزەو نەترسو بزێو بوووە
بەوتەی مەلا بەختیار، لەشولارو جۆری كارەكانی ئاسۆی دەلاك بەتەواوی لەحەمە دۆك چووەو بەتەواوی وێنەی كارەكتەری حەمە دۆك لە ئاسۆی دەلاكدا رەنگی داوەتەوە.
لەپاڵ هەوڵی لەناوبردنی ئەو تاوانبارەدا، دەگوترێت ئاسۆی دەلاك جەنگی دەروونیشی لەگەڵ مولازم موحسیندا كردووەو وەكو تەحەدا، دووجار لە چایخانەو چێشتخانەكاندا پارەی چاو خواردنەكەی بۆ مولازم موحسین داوە، بەخاوەنی چایخانەو چێشتخانەكەشی وتووە كە بەمولازم موحسین بڵێن ئاسۆی دەلاك پارەكەی خواردن یان چاكەی ئەوی داوە.
هەڤاڵ كوێستانی لە كتێبی ” ئەو ڕۆژانەی نیشتیمان هی هەمووان بوو” كە بیرەوەرییەكانی ڕۆژانی پێشمەرگایەتییەتی بەمجۆرە دەربارەی ئاسۆی دەلاك نووسیویەتی ” ئاسۆ، یەك لە پێشمەرگە زۆر ئازاكانی هەرێمی پێنجە، وێڕای چالاكییەكانی لەگەڵ پێشمەرگەكانی هەرێمەكەدا، ناو بەناویش دەچێتە ناو شارو زەبرێكی وا لەپیاوەكانی ڕژێم دەدا دەنگ بداتەوە، هەر ئەو چالاكیانەی ناو شاریشییەتی، ئاسۆی دەلاكی كردۆتە ئەفسانە، ئەفسانەیەك كەوا لە دەزگا ئەمنییەكان دەكات بڕی 30 هەزار دینار ” 90 هەزاری ئەوكاتە” بكەنە خەڵاتی ئەو كەسەی دەیكوژێ یان 50 هەزار بۆ ئەو كەسەی بەگرتنی دەدا”.
رۆژی 6/9/1979 كاتێك لەگەڵ پێشمەرگەیەكی دیكەدا لەشاخەوە دێتەوە ناو شارو دەیەوێت لەناو سلێمانی چالاكییەك ئەنجام بدات، خیانی لێدەكرێت و بە دیلی دەكەوێتە دەست مولازم موحسین.
” لەبن سێبەری پەڵە دارەكانی پشتی دێوانەدا، خەریكی ئامادەكردنی نانو چای نیوەڕۆین، ئاسۆی دەلاك ئەمباتە ئەولاوەو بەسرتە پێم دەڵێت: ئەو جلانەی من شوێنی شایەلە بەسەر شانیانەوە دیارە، بەكەڵكی چونە ناو شار نایەن، ئەوانەی تۆ هێشتا هیچ نیشانەیەكی تفەنگو مەخزەن هەڵگرتنیان پێوە دیار نییە، ئەتوانین بیگۆڕینەوە؟”. هەڤاڵ كوێستانی لەبیرەوەرییەكانیدا وای نوسیوەو ئەوەشی باسكردووە كە جلەكانیان بۆیەكتری شیابوونو وەكو بۆ یەكتری دورابن وابووە، بۆیە جلەكانی خۆی پێداوەو لەپاش ئەوەی لەنانو چا خواردنیش بوونەتەوە، ئاسۆ بۆ ئەنجامدانی چالاكییەكی ناوشار دەڕواو هەر ئەو ڕۆشتنەش بووەو ئیدی نەگەڕاوەتەوە.
مستەفا چاوڕەش كە ئەو كاتە تازە كرابوویە بەرپرسی هەرێمی 5ی قەرەداخ، لە بیرەوەرییەكانیدا باس لە گرتنی ئاسۆی دەلاك و خیانەتی ئەو هاوڕێیەی دەكات كە پێكەوە چوونەتەوە بۆ ناوشار بۆ كوشتنی تاوانبارێك.
مستەفا چاوڕەش دەڵێت:” مەلا بەختیار كە هات بۆ قەرەداخ ئاسۆی دەلاكی لەگەڵدابوو، ئاسۆ كەسێكی ئازاو شارەزای ناو شاری سلێمانی بوو، گەنجێكی ناسراو بوو، ناوبانگیشی هەبوو، ویستمان لەسەر داوای خۆی بچێت چالاكییەك ئەنجام بدات، مەلا بەختیار داوای لە ئاسۆ كرد بۆ كوشتنی خائینێك، كە ئەفسەری ئەمنی دائیرەیەك بوو”.
وەك مستەفا چاوڕەش دەگێڕێتەوە ئەویش كوڕێكی لەگەڵدابووە بەناوی “حسێن”، وتوویەتی منیش بۆ ئەنجامدانی ئەو چالاكییەو كوشتنی ئەو تاوانبارە لەگەڵ ئاسۆدا دەچم و چەند رۆژی پێشووش لەگەڵ ئاسۆدا لەسەر ئەو چالاكییە قسەیان كردوووە.
بەرپرسی هەرێمی 5ی ئەوكاتەی قەرەداخی یەكێتی، باس لەوە دەكات كە حسێن ماوەیەكی زۆر لەگەڵ ئەودا بووە و لەلای ئەویشەوە هیچ بەرنامەیەك نەبووە كە حسێن بچێتەوە بۆ ناوشار و چالاكی ئەنجام بدات، بەڵام خۆی دوای كردووەو وتوویەتی منیش حەز دەكەم بچمەوە بۆ ئەنجامدانی چالاكی لە ناو شار.
هەردوو مەلا بەختیار و مستەفا چاوڕەش رێکدەكەون كە ئاسۆ و حسێن بنێرنەوە بۆ ناو شارو وەكو خۆی دەڵێت مستەفا چاوڕەش دەمانچەیەكی چواردەخۆریش دەداتە حسێن لەگەڵ یەدەگێكی زیادەی دەمانچەكەی خۆی، ئامۆژگارییان دەكەن كاتێك دەچنە قەراخی شار دەبێت لەیەكتر جیا ببنەوە.
پاش چەند رۆژێك لەچوونیان بۆ ناوشار، دەنگوباسی گرتنی ئاسۆی دەلاك بڵاو دەبێتەوە، بەڵام حسێن دەنگوباسی نابێت.
چەند رۆژ دوای ئەوەش حسێن لە ناو بازاڕی سلێمانی دەبینرێت كە پیاسە دەكات و بە ئاسایی دەسووڕیێتەوە، ئیدی ئاشكرا دەبێت كە حسێن خیانەتی لە ئاسۆی دەلاك كردووە، مستەفا چاوڕەش دەڵێت:” حسێن كە لای منیش بووە، وادیارە سەر بەڕژێم بووە و پیاوی حكومەت بووە، یان رەنگە پاشتر لەگەڵیان ڕێكەوتبێت، وەك باسی دەكەن كاتی خۆی” ئاسۆ” لەچالاكییەكاندا خزمێكی حسێنی كوشتووە، ئەویش فرسەتی هێناوە و بەحسابی خۆی تۆڵەی لێكردووەتەوە.
مستەفا چاوڕەش لەبیرەوەرییەكانیدا زۆرتر دەربارەی خیانەتی حسێ نو چۆنییەتی گیرانی ئاسۆی دەلاك دەگێڕێتەوەو دەڵێت:” كاتێك پێكەوە دەچنە ناو شاری سلێمانی حسێن بەئاسۆی وتووە من جێگەم هەیەو ئەمینە، ئەویش لەگەڵیدا چووە، ئیتر كەس نازانێت ئاسۆ چۆن گیراوە، لەوە دەچێت سەرخۆشی كردبێت، یان لەخەودا فرسەتیان لێهێنابێت، دەنا ئەگەر بەشەڕە دەمانچە بوایە، ئاسۆ كوڕێكی ئازاو چاونەترس بووە، هەرگیز وای بەسەر نەدەهات”.
لەپاش گیرانی ئاسۆی دەلاك، حسێن لەناو بازاڕی شاری سلێمانی دەبینرێت كە بەئازادی پیاسە دەكات، ئتر هیچ گومانێك نامێنێت كە گرتنی ئاسۆی دەلاك بەهۆی خیانەتی ئەوەوە بووە،
بەپێی گێرانەوەكانی مستەفا چاوڕەش، پاش ماوەك لەگرتنی ئاسۆی دەلاك، حسێن جواب بۆ مستەفا چاوڕەش دەنێرێتو پێیدەڵێت ئامادەم چالاكییەك بكەمو بگەڕێمەوە بۆ شاخ، ئەمانیش لەشاخەوە جوابی بۆ دەنێرین كە فڵانە كەسی خائینیان بۆ بكوژێت، حسێن لەناو سلێمانیدا تەقە لەو كەسە دەكات و بەخەستی برینداری دەكات، بەڵام نامرێت.
كاتێكیش حسێن دەگەڕێتەوە بۆ شاخ، لەبەر ئەوەی هاوڕێكانی ئاسۆی دەلاك زانیویانە حسێن ئاسۆی بەگرتن داوە هەر زوو دەیكوژن.