صلاح الدینێ ئه‌یوبی

صلاح الدینێ ئه‌یوبی

بێ گومان هیچ کەس نینە دناف جڤاکێ بسلمانا و مەسیحیا دا گوهـ لناڤێ “صلاح الدین”یێ “ئەیوبی” نەبیت و بجورەکێ دناف دلێ خودا رێزێ لێ نەگریت. “صلاح الدین” ئێک ژ وان کەسێن کێمە دڤێ دونایێ دا کو جهێ رێز لێنانا دوژمن و هەڤالێت خویە. تشتێ ژ هەر تشتەکێ گرنگتر بو مە ئەوە کو کەسەکێ وەکی وی مەزن و خودان شیان و بهێز کورد بویە و بناڤێ خو و مەزناهیا خو بو خەلکێ دونایێ هەمیێ دیار کریە کا رێورەسمێت کوردا تا چ رادە پێش کەفتی نە و دژی خوین رێژیا زێدەنە و پشتەڤانێت ئازادیێ نە.
ئەز هزردکەم ئەف پەرتوکە گرنگترین پەرتوکە تا ڤی دەمی من وەرگێرایە زمانێ پیروزێ کوردی، چونکو ئەف چەندە بچویکترین خزمەتە من بو ڤی قارەمانێ کورد ئەنجام دای. گەلەک ژ مە کوردا بخو دژی “صلاح الدین”ی نە و هزردکەن، وی قارەمانی چ بو کوردا نەکریە و پێتڤی بو وی دەولەتەکا سەربەخو بو کوردا چێ کربا. ئەز بخوژی ئێک ژ وان کەسا بوم.
ئەڤ پەرتوکە بابێ من “بابەکر زێباری” روژەکێ گەل خو ئینا و گوتە من ئەز حەس دکەم تو ڤێ پەرتوکێ وەرگێریە کوردی. من گەلەک پێ نەخوش بو ئەز وی کاری ئەنجام بدەم و من شیان نەبون بێ دلیا بابێ خو بکەم. بو دەمێ چەند هەیڤەکا ئەف پەرتوکە لدەف من بو و چ نەمابو ژبەرڤێ پەرتوکێ دەست ژ کارێ وەرگێرانێ بەردەم، تا روژەکێ من هزرکر باشترە ئەز لدەست پێکێ ڤێ پەرتوکێ بخوینم دا بزانم کا ئەف کەسە چ جورە کەسەک بویە و کا ئایا بەر وێ چەندێ دکەڤیت کو مروڤ ڤێ خزمەتێ بو بکەت و وی بو خویندەوارێت بەرێز بدەتە نیاسین ئان نە؟
پشتی من پەرتوکا وی خویندی من زانی گەلەکا فەرە ئەز ڤێ پەرتوکێ وەرگێرمە زمانێ پیروزێ کوردی دا هەمی مللەتێ مە ڤی قارەمانێ کورد باشتر بنیاسن و ئەف چەندە بچویکترین خزمەتە بو “صلاح الدین”ێ “ئەیوبی”. هەروەکی من دپەرتوکا “صلاح الدین”ی دا خاندی کو بدەستێ نڤیسەرەکێ مەسیحی و ئەوروپی هاتیە نڤیسان و هەروەکی دیار ئەو بخوژی دژی وی یە و دپەرتوکا خودا چەندین جارا هەول دایە کێماسی یێت بچویک یێت “صلاح الدین”ی مەزن بکەت و سەرکەفتنێت وی سەر مەسیحیا گەلەک مەزن نەکرینە و سەرکەفتنێت بچویک یێت مەسیحیا پشتی کو زیانەکا مەزن ڤێ کەفتی گەلەک مەزن کرینە، من هەست کر کو ئەو قارەمان کەسەکێ گەلەکێ مەزن و پاک بویە و مەزنترین دوژمنێت وی شیان نینن بخرابی دەربارەی وی بنڤیسن و بەردەوام دەربارەی رەوشتێ وی یێ جان نڤیسایە و من هەست کر کو ئەو قارەمان باشترین نمونەیە دا رەوشتێ جان یێ کوردا بو هەمی دونیایێ بدەتە نیاسین و هەر کەسێ “صلاح الدین”ی بنیاسیت و رەوشتێ وی بزانیت دێ زانیت جیاوەازیەکا مەزن دناڤبەرا جڤاکێ کورد یێ وی سەردەمی و مللەتێت دی یێت بسلمانا و مەسیحیا دا هەیە. دسەردەمەکێ دا کو هەمی دونیا سەر سیستەمێ زورداریێ و کوشت و کوشتارێ هاتیە دانان کەسەکێ کورد هاتە سەر تەپێ شانویا مێژوویێ کو دلوڤانی و لێ بورین بو ئێکەم جار بو دونیایێ کرە دیاری. گەلەک کەس ژ مللەتێ “صلاح الدین”ی بخو دژی وی نە و هەر لسەر وێ باوەرێ نە کو “صلاح الدین”ی هیچ کارەک بو کوردا نەکریە و تەنها خزمەتا عەرەبا و دەولەتا عەباسیا و مەزهەبێ تەسەنونێ کریە. یا فەرە ئەم بێژین کو هەر کەسەکێ بسلمان بیت و مەزهەبێ تەسەنونێ هەبیت پێتیڤە هەول بدەت ئایین و مەزهەبێ خو پێش بێخیت و خزمەتا وەلات و مللەتێ خو بکەت.
“صلاح الدین”ی دەمەکێ کێم دا زۆربەی دەڤەرێت بسلمانا داگیرکرن و ئەو دەڤەرێت وی حوکم لێ دکرن ژ دەڤەرێت بن دەستێ خەلیفێ عەباسیا مەزنتر بون و زنجیرا “ئەیوبی”یا کو یا کوردا بو دامەزراند و ئیمپراتوریەکا مەزن دانا و بو حاکمێ “مسر”ێ و “سوریا” یا باشوری و باکوری و “فلسطین”ێ و دەڤەرا پشت “ئوردون”ێ و جزیرێ و “بین النهرین”ێ و “یەمەن”ێ، و لسەر زنجیرێت جوراوجور سەرکەفتن بدەستڤە ئینا ئەوێت لڤان دەڤەرا ، و هەژی گوتنێ یە کو ئەو زنجیرە هەمی شەرکەربون و حوکم ل “شام”ێ و “مویسل”ێ و “ئەرمەنێستان”ێ دکر و وی خیلافەتا “فاطمیا” لوەلاتێ “مسر”ێ دبەرژەوەندیا خەلیفێت “عەباسی” بدویماهیک ئینا و سەروبەرێ ئەتابەکێت “سوریا”یێ رێک و پێک کر و “بیت المقدس” ژ دەستێ فرانکا دەرئێخست و بو دەمێ بیست سالا بێ بێهن ڤەدان شەر دگەل وان کر. ڤی قارەمانێ مەزن پشتی ڤان سەرکەفتنا هەمیا دەمێ مرنا خو بو هەڤدە کورێت خو ژبلی ئیمپراتوریەکا مەزن تەنها چل و حەفت دینار و لیرەکێ زێری پاشخو بجێ‌هـ هێلان. چەندین جارا ئەوی بو دابینکرنا کارێت خو یێت فەر پارە نەبون و خەزینەدار دەستگەهێ وی یێ ئیداری دا نەبون.
ئەمیر و سەرکردێت لەشکەرێ وی هەمی کورد بون و دیوانا وی دا پێتڤی بو هەمی بزمانێ کوردی باخڤن و زێرەڤانێت وی یێت تایبەت و لەشکەرێ وی یێ سەرەکی یێ شەرکەر هەمی کوردبون.
دەمێ “صلاح الدین” گەهشتیە بلندترین پایا هێزا خو دگەل فرانکێت “سوریا”یێ بو جیران و لسەر سنورێت خو دگەل مەسیحیا تویشی ئەمیرەکێ فرانکا بو بناڤێ “رونو دو شاتیون”ی. “صلاح الدین”ی چەندین جارا پەیمانا ئاشتیێ دگەل ئیمپەراتورێ “ئورشەلیم”ێ یێ جوزامی گرێدا و حەس نەدکر شەری دگەل مەسیحیا بکەت، بەس ئەف ئەمیرێ بێ باوەر و رێگر بناڤێ “رونو دو شاتیون”ی کو کەلها وی یا موکوم دکەفتە سەر رێکا بازرگانیا دناڤبەرا “سوریا”یێ و “مسر”ێ هەرجار پەیمانا ئاشتیێ دشکاند و کاروانێ بازرگانی یێت بسلمانا دزین و لدویماهیکێ گەلەک زێدەگاڤی کرن و هژمارەکا گەمیا ئێخستنە دەریایا سور و هەول دا هێرشێ بکەتە سەر هەردوک باژێرێت پیروزێت بسلمانا “مەککەهێ” و “مەدینێ” و لدیماهیکێ کاروانەکێ مەزنێ بسلمانا تالان کر و بازرگانێت وی کاروانی هەمی دەستەسەرکرن کو خویشکا “صلاح الدین”ی بخو ژی دناف وی کاروانی دابو. ژبەر ڤێ چەندێ “صلاح الدین” نەچار بو شەری دگەل مەسیحیا بکەت و ئەز هزردکەم هەر کەسەکێ دی یێ بسلمان جهێ وی با لوی سەردەمی دا ئەنجام دانا وی کاری بفەر زانیت.
“صلاح الدین”ی د زوربەی شەرێت خو دا دژی مەسیحیا بسەرکەفت و ئیمپەراتوریا “ئورشەلیم”ێ ژناڤ بر و مەسیحی ژ زوربەی باژێرێت “سوریا” و “فلسطین”ێ دەرئێخستن و ئەف چەندە بو ئەگەر وەلاتێت مەسیحی یێت ئەورپایێ کو دچەرخێن ناڤێن دا گەلەک رشت بون سەر ئایینێ مەسیحیەتێ دژی وی ببنە ئێک و لە شکەرەکێ گران و مەزن ژ هەمی وەلاتا بهژمارا پێنج سەد هزار سەربازا کو تا وی دەمی دژی هیچ کەسەکێ کوم نەببون، لبەندەرێ “صور”ێ کوم بون تا سالەکێ بەری مرنا “صلاح الدین” بو داگیرکرنا ئیمپراتوریا “ئورشەلیم”ێ شەر دگەل “صلاح الدین”ی کرن.
درێژاهیا وی شەری دا کو شەرێ دویێ یێ خاچی یە هژمارا پتر ژ سێ سەد هزار سەربازێت مەسیحی هاتنە کوشتن و تەنها وان دوو باژێر یێت بەندەری داگیرکرن.
ئەز نە کەسەکێ بسپورم و ئەف چەندە تەنها بوچونا منە، ئەگەر “صلاح الدین” تویشی شەرێت خاچی نەببا، بێ گومان دا حکومەتا خەلیفێت عەباسیا ژ ناڤ بەت و دا حکومەتا خیلافەتێ یا کوردی دامەزرینیت، چونکو دەمێ “صلاح الدین” د بلندترین پایا هێزا خودا، خەلیفێ عەباسیا گەلەکێ لاواز بو و “صلاح الدین”ی شیان هەبون بئاسانی وێ زنجیرێ ژی وەکی یا فاطمیا ژناڤ ببەت و زنجیرا ئەیوبیا بکەتە خەلیفێت بسلمانا، بەس مخابن کو ئەف چەندە هاتە پاش ئێخستن ژبەر کارێ فەرتر کو دوژمنداریا وی دگەل “رونو دو شاتیون”ی بو. دیسان ئەگەر ژیێ وی پیچەک درێژتر با، چێ دبو کو وی ئەف ئارەزویا کوردا بجێ‌هـ ئینا با و دەولەتا خیلافەتی یا کوردی دامەزراندبا، و دیسان ئەگەر پشتی مرنا وی کەسەکێ دی یێ وەکی وی بهێز جهێ وی گرتبا و بەردەوامی دابا رێکا وی چێ دبو ئەف چەندە بجێ‌هـ هاتبا.
زنجیرا ئەیوبیا بو دەمێ دوو سەد سالان حوکم کریە لدەڤەرێن بن سنورێت “مسر”ێ و “سوریا”یێ و “یەمەن”ێ، بەس ئەگەر ئەو ئەمیرێت حوکم لڤان دەڤەرا دکر هەمی ئێک بان دا ئەو بناغێ “صلاح الدین”ی دانای تەواو بیت و حکومەتا کوردی دا هێتە دامەزراندن. بەس دیسان مخابن کو کەسەکێ جهێ وی تژی نەکر و پشتی مرنا وی ئەو ئیمپراتوریا وی بزەحمەتەکا گەلەکا مەزن دامەزراندی هەمی پارچە پارچە بو.
ئەف چەندە هەر وەکی من بەری ڤێ چەندێ گوتی تەنها بوچونا منە و چێ دبیت نە بڤی شێوەی ژی بیت، بەس ئەگەر ئەف چەندا من گوتی نەراست بیت ژی، “صلاح الدین” ژبەر وان قارەمانی یێت ئەنجام دای و خزمەتا بسلمانا کری جهێ رێزلێنانێ یە و پێتڤیە هەر کوردەک بشانازی ڤە بیرەوەریا وی بکەت و تا دیماهیکا دونیایێ “صلاح الدین” هەر دێ مینیت وەک ئێک ژ پێشچاڤترین و وێنێت ئیسلامێ بگشتی و کوردا بتایبەت و پێتڤیە ئەم وەکی کورد هەمی رێزێ لێ بگرین.
لڤێرێ ئەز فەر دبینم سوپاسیا بابێ خو یێ خوشتڤی بکەم کو وەرگێرانا ڤێ پەرتوکێ کریە ئەرکێ من و پشتی خودێ دەلیڤە دایە من و ئەف پەرتوکە وەرگێرای ئەز بڤی کاری گەلەکێ سەربلندم و شانازیێ دکەم کو من قارەمانەکێ کوردا کو ژ هەمی قارەمانێت بسلمانا پاکتر و خودان رەوشت تر بو، بو مللەتێ خو دایە نیاسین. هەروەسا ئەز فەر دبینم سوپاسیا ماموستایێ بەرێز دلۆڤان شنگالی بکەم کو تا ڤی دەمی دوەرگێرانا ڤان پەرتۆکێت من وەرگێراین زۆر هاریکاریا من کریە .

به‌رژه‌نگ بابه‌کر‌ زیباری