پێغەمبەر و كورد 1-11 كۆچی

 سه‌لام ناوخۆش
هیچ سەرچاوەیەك شك نابرێ كە ئاماژەی بە سێزدە ساڵی پێغەمبەرایەتی و كورد كردبێت . ئەمەش لەبەر دوو هۆ بووە :
1.دەسەڵاتی عەرەبی هەموو گوشارێكی خستبووە سەر بزاوتنەكانی پێغەمبەر و یارانی كە كاریگەری دینی نوێ‌ لە مەككە دەرنەچێ!
2.كورد لە هەردوو دەوڵەتی ساسانی و بێزەنتی ئازاد نەبوو هەروەها لە نێوان سنووری مەككە و كوردستان ناوچەی تر هەبوون.
ئیسلام دینێكە باوەش بۆ هەموو نەتەوەكان دەكاتەوە ، كەسانی غەیرە عەرەبی وەك صهیب رۆمی و بیلالی حەبەشی و سەلمان فارسی گەورەبووی ناو كۆمەڵگەی عەرەبی بوون ، بە واتای هەموو عەرەبی زان بوون و كێشەیان لە تێگەیشتنی قورئان نەبوو.
پێغەمبەر لە مەدینە دەسەڵاتی بۆ دروست بوو بە تایبەتی لە دوای جەنگی بەدر .
سروشتی پێكهاتەی مەدینە وەك مەككە نەبوو . مەدینە كۆمەڵگایەكی تەواو عەرەبی نەبوو ، بەڵكو زۆر نەتەوەی تری لێ بوو لەوانە جولەكە ، فارس هەروەها هەر لە مەدینەوە دەكرا پەیوەندی لەگەڵ ( بابل ) و ( مصر ) و ( میدیا) پەیوەندی ببەستێت. ئەو كرانەوە جیوگرافیە تەواو بە قازانجی ئیسلام تەواو بوو.
زۆربەی سەرچاوەكان باس لەوە دەكەن ، كە موسڵمانبوونی كورد لە سەردەمی پێغەمبەرەوە دەستی پێكردووە . لێرەدا ئاماژە بە چەند سەرچاوەیەك دەكەین:
1.كوردستان لە بەردەم فتوحاتی ئیسلامی دا ، چ4 ، ل39
حەسەن مەحمود 2007 لە ل39 دەنووسێت :” هێشتا بانگەواز لە قۆناغی مەككەدا دەبێ كە كورد (جابانی كوردی –كابانی كوردی ) بە نوێنەر دەنێرێ‌ بۆ مەككە و مەدینە و هەواڵی كورد دەگەیەنێ بە ئیسلام و هەواڵی پێغەمبەر و ئیسلام بۆ كورد دەهێننەوە ، ئەمە جگە لە نوێنەری ناوچەی جزیرە و بازرگانەكانی هۆزی باجن.”
قۆناغی مەككە بۆ موسڵمانی مەككە سەخت و دژوار بوو جا چ جای شاندێكی كوردی نابەلەد؟ بۆیە ڕێی تێناچێ جابانی كوردی لە مەككە پێغەمبەری بینیبێ . لە دوای گەڕانەوەی پێغەمبەر لە تائیف زاتی خۆی داوای ” پەنادان” لە موشریكانی پیاو ماقووڵ كردوو تا لە ستەمی دەسەڵاتی عەرەبی بیپارێزن ، المباركفوری لە ل151ی ( گوڵاوی سەر مۆر ) ئەم دیمەنە وا دەگوازێتەوە :” دوای تائیف پێغەمبەری خوا درودی خوای لە سەر بەرەو مەككە كەواتە ڕێ هەتا لە مەككە نزیك بۆوە ، لە حراْ مایەوە ، پیاوێكی خێلی خزاعەی نارد بۆ لای –اخنس-ی كوڕی –شریق-تا پەنای بدات، وتبوی :من پەیمانم داوە ، پەیماندەریش ناتوانێت پەنای كەسی تر بدات، ئەنجا ناردی بۆ لای –سهیل- كوڕی عمرو ، سهیل وتبوی بنی عارم هەرگیز بەسەر –بنی كعب-دا پەنای كەس نادەن!!” دوای ئەوەی لەو دوو هەوڵەی پێغەمبەر سەری نەگرت ، پێغەمبەر كۆڵی نەدا ” ئەمجارە كەسەكەی نارد بۆ لای ( مگعم )ی كوڕی (عدی) ، ( مگعم) وتبوی : بەڵێ من پەنای دەدەم…هەروەها هاواری كرد : ئەی خێڵی قوڕەیش من موحەممەد پەنا داوە …ئەبو جەهلیش ناچار بوو بڵێت :ئێمەش پەنای كەسێك دەدەین كە تۆ پەنای بدەیت.”
دەربارەی ئەو هەڵوێستە جوامێرانە كوڕی عودەی لە صحیح بخاری هاتووە : ” پێغەمبەری خوا ئەم پیاوەتیەی ( مگعم)ی لەبەرچاو بوو، لەبارەی دیلەكانی بەدرەوە فەرمووی : ئەگەر (مگعم) ی كوڕی (عدی) لە ژیاندا بوایە و لە بارەی ئەم دیلانەوە قسەی بكردایە هەموویانم بۆ بەردەدا.”
نازانم كەسێك لە وڵات و زێدی خۆی پەنابەر بێت ، لە كوێ دەتوانی پێشوازی لە شاندی تر بەتایبەتی كوردی بەرگ و زمان جودا لە عەرەب؟
بۆیە چاوەڕێ لقای پێغەمبەر و جابان لە مەدینە بووبێ .
سەبارەت بە شاندی جەزیرەش ڕێ تێناچێ ئاگایان لە هاتنی جابان بوو بێ ، چونكە زۆر لە یەك دوور بوونە .مەسعود عبدالخالق-یش لە كتێبەكانی ئاماژە بەو شاندە كوردییەی جەزیرە دەكات. ڕزگاركردنی زۆربەی ئەقلیمی جەزیرە و باكووری كوردستان ئەم دەنگۆیە پشتڕاستدەكاتەوە كە كوردی جەزیری پێش فتوحات ئیسلامیان پێ گەیشتووە.
2.تأریخ الكرد فی العهود الاسلامیە 2013 ، ل144-146
دكتۆر ئەحمەد مەحمود خەلیل ، نوسەری كتێبەكەی سەرەوە ، لە ل144-146 باسی جابان لە چەند كتێبێكی ئیسلامی دەگوازێتەوە ، لەوانە زەهەبی ، مالك بن دینار ، ئەبو داود ، یەمانی ، ئیبن حەجەری عەسقەلانی. هەموو ئەو سەرچاوانە جەخت لە سەر ئەوە دەكەن كە پێغەمبەر و جابان یەكتریان بینیوە لەوانەیە ئەو بینینە چەند جارێكیش بیت.خەلیل لە ل146 دا چەند گریمانێك بۆ بوونی جابان لە جەزیرەی عەرەبی دادەنێت :
1.بەزۆری ڕا وایە كە لە مەدینە بووبێ،
2.لەوانەیە لە مەككە بووبێ بە هۆی تجارەتەوە پاشان بەرەو مەدینە كۆچی كردبێت ،
3.لەوانەیە دیلی شەڕی ساسانی و ڕۆمانی بێت لە بازاری بەندەفرۆشی مەككە بووبێ ، چونكە عەرەبیەكەی لە فەرموودە گێڕانەوە و تێگەیشتن لە فەرموودە ئەوە دەسلمێنێ كە ماوەیەكی زۆر لە حیجاز بووە.
جابان كە نزیكە دە جار پێغەمبەری بینیوە وەك مەیمونی كوڕی دەڵێت : ئەم فەرموودەیەی لە پێغەمبەر گێڕاوەتەوە :” من تزوج امرأە و هو لا ینوی الا یعگیها الصداق ، لقی الله و هو زان -ئەو مرۆڤەی هاوسەرگیری لەگەڵ ئافرەتێك كرد ، نیەتی وابوو صەداقی نەداتێ ئەوە ئەو دەمەی بە خوا دەگات وەك زیناكارێك وایە.”
جارێ سەرەتا لەم فەرموودەدا ئەحكام بوونی هەیە ، بۆیە هەر زوو پرسی دیتنی جابان لە مەككە هەڵدەوەشێتەوە هەروەها
بە حوكمی عەرەبی زانیەكەی كە توانیویەتی فەرموودە لە زاتی پێغەمبەر بگێرێتەوە ، لەوانەیە جابان ماوەیەكی زۆر لە حیجاز بووبی نەك بە شاندێكی چەند رۆژی ئەو عەرەبیەی زانی بێت. مەسعود عبدالخاڵق لە ل29ی كتێبی ( ڕۆڵی عەلمانیەت لە دروست بوونی مەینەتی كورد) دا دەنووسێت :” كابانی هاوەل نزیكەی ساڵێك ڕاستەوخۆ لە دیدەنی پێغەمبەر (د.خ) بوە ، دوایش گەڕاوەتەوە (مەرگە) و لە دژی زوڵم و زۆری فارسەكان خەباتی كردوە.”
ئەو مانەوە یەك ساڵیەی جابان لە مەدینە پاڵپشتێكی بەهێزی گێڕانەوەیەتی هەروەها گەڕاندنەوەی ئەو بۆ ( مەرگە ) بە شوناسی موسڵمانەوە پرسی فتوحاتی ئیسلامی لە وڵاتی كوردان ئاسانتر كرد . ئەوەتە تەبەری لە ل609 و مەلا جەمیل رۆژبەیانی لە نامیلكەی ڕەشەخاكی عیراق ئاماژە بەوە دەكەن كە كورد و عەرەبە موسڵمانەكان پێكەوە كەوتوونەتە ڕاماڵینی دەسەڵاتی ساسانیەكان لە وڵاتی كوردان
3.شەرەفنامەی بدلیسی ، ل16 ی چاپی كوردی

لە لاپەڕە شازدەی چاپی كوردی شەرەفنامە دا ، هەژار موكریانی1981 بوختانێكی هەڵبەستراو لە لایەن داگیركارانی كوردستان دەربارەی پەیوەندی پێغەمبەر و كورد دەنووسێت:” ئۆرغانی توركستانی بوغدوز ناوی كوردستانی ناردوە لای پێغەمبەر . بوغدوز ئەوەندە ناشیرین و رەزاگران بو : پێغەمبەر بێزی لە چڕوچاوی هەڵقرچاوی هەستا و لە داخانی توك و نەفرینی لە هەمو كوردی سەرزەمین كرد!”
هەژار موكریانی دەربارەی ئەم درۆ و دەلەسەیە دەنووسێت :” حاشا كە پێغەمبەری خوا ئاكاری وا نالەباری بوبێ و ئەم درۆپوچ و بەربادە لەدەمی ئەوانە زیادە كە بۆ لاكی مرداری دنیا رێكیان خستوە.”
نوسەرێك بە ناوی ( جابانی كوردی ) لە ل179-180
دوو گێڕانەوەی كولینی ( بوخاری شیعەكان!) و ڕەبیع شامی دەهێنێتەوە كە زۆر پیسترە لەو چیرۆكەی سەرەوە .
كولەینی لە ( ئەبو ڕەبیعی شامی)ەوە ڕیوایەت دەكات ، ئەڵێ :
” سالت ابا عبدالله –علیه السلام- فقلت : ان عندنا قوما من الاكراد ، و انهم لایزالون یجیئون بالبیع ، فنخالگوهم و نبایعهم ؟ فقال یا ابا الربیع ! لا تخالگوهم ، فأن الاكراد حی من احیا‌و الجن ، كشف الله عنهم الغگا‌و ، فلا تخالگوهم –پرسیارم كرد لە ئەبو عبدالله –علیه السلام –وتم : ئێمە خەڵكانێكمان لایە كوردن ، شت دەفرۆشن ، ئایا تێكەڵاوی و كڕین و فرۆشتنیان لەگەڵ بكەین؟ ئەویش وتی : ئەی باوكی رەبیع تێكەڵاویان مەكەن ، كوردەكان بەشێكن لە جنۆكە ، بەڵام خوای گەورە پەردەی لە سەر هەڵماڵیون ، جا تێكەڵاویان مەكەن.”
ڕەبیع شامی ڕیوایەكی دی دەگێڕێتەوە :” و لاتنكحوا من الاكراد احدا ، فانهم جیش من الجن كشف عنهم الغگا‌و-ژن لە كوردان مەخوازن ، لەبەر ئەوەی سوپایەكن لە جنۆكە ، پەردەیان لە سەر هەڵمادراوە.”
ئەو دوو قسەی رەبیعی تەواو پێچەوانەی قورئان و مێژووە :
1.مرۆڤەكان بە دەقی قورئان لە هاوسەرگیری پەیدا دەبن ، نەك لە جنۆكە ( و الله جعل لكم من انفسكم ازواجا ) هەروەها ابن عساكر لە حەسەن بەصیری دەگوازێتەوە كە وتویەتی :” الجن لا یتوالدون ای ان المرأە من الانس لا تلد من الجن(جابانی كوردی ، ل213)
2.لە مێژووی ئیسلامیدا هاوەڵێك نییە بەناوی رەبیع الشامی !
3.لە سەردەمی پێغەمبەردا لە هیچ سەرچاوەیەك ئاماژە بە تێكەڵبوونی كورد بە عەرەب نەكراوە لە تجارەت دا .
4.الاكراد و النبی ، ا.د.محمد بهجت قبیسی
كتێبەكەی قبیسی 330 لاپەڕەیە ، ناوەڕۆكی هەرە زۆری دوورە لە ناونیشانەكەی، كورد و پێغەمبەر! لە ل250-251 لە ڕوانگەی واتای (كرد) وەك فەرمان سیفەتی ( كوردێتی ) لە ( ئیبراهیم پێغەمبەر ) و ( موحەمەد پێغەمبەر ) دەستێنێتەوە وەك دەنووسێت :” نجد فی التراپ الشعبی ان ابراهیم الخلیل علیه السلام كردی ، نقول نعم لقد كرد من (اور) الی ( حران ) پم الی (مكە مكرمە ) ای ابعد من ارچه و داره ای كرد من ارچه فهو كردی-لە تراسی میللی دەبین كە ئیبراهیم خەلیل –سەلامی خوای لێ بێت (كورد)-ە ، دەڵێین بەڵێ (كوریدە –دوور خرایەوە) لە ( ئور) بۆ ( حەران ) دواێی ( مەككە ) بە واتای لە زەوی و زێدی خۆی دوور خرایەوە كەواتە كوریدە ( دوور خرایەوە).
هەروەها هەر لە تراسی میللی دەبین هەندێك موحەمەد پێغەمبەر بە كردی ناو دەبەن ، كوردیبوونەی موحەمەدیش وەك كوردیبوونەكەی ئیبراهیم لە ( مەككە ) بە هۆی فاكتەری دینی و كۆمەڵایەتی زانراو بۆ ( مەدینە) دوور خرایەوە .”
ڕەچەڵەكی ئیبراهیم پێغەمبەر بۆ (سۆمەری)یەكان وەك گەڕاندنەوەی ڕەچەڵەكی ئەوە بۆ (بابلی) و (كوردی) . گەر ئیبراهیم پێغەمبەر بە هۆی باوەڕەكەی لە زێدی خۆی دوورخرابێتەوە ، ئەوا دەسەڵاتی عەرەبی مەككە هەموو هەوڵێكیان بانگەوازەكەی موحەمەد پێغەمبەر لە مەككە دەرنەچێت ، نەك دووربخرێتەوە لە مەككە!! كەواتە وشەكەی قبیسی (كوریدە-دوورخرایەوە) بە هیچ جۆرێك بە سەر ژیاننامەی موحەمەد پێغەمبەر پیادەنابێت ، لەوەش زیاتر پیرەمێرد لە ل421ی بەرگی یەكەمی دیوانەكەی1990 لە شیعرێك بەناوی “ستایشێكی پێغەمبەر ” وەڵامی مرۆڤانی وەك بقیسی دەداتەوە:
ئەو ئیبراهیمە ، تۆ نەوەی ئەوی
لە كوردستانا دەركەوت برەوی
باپیرە گەورەت فەخری كوردانە
مەڵبەندی ئەوە ئەم جێ و مەكانە
توخوا هەر لەبەر دڵی ئیبراهیم
دەردمان دەرمان كە ، تەنیا تۆی حەكیم

ئاگالێبوونی پێغەمبەر لە كورد
دوای سەقامگیربوونی خۆشەویست(موحەمەد پێغەمبەر) لە مەدینە ، كیانێكی دامودەزگایی لە مەدینە دروستبوو . مباركفوری لە ل224-231 ی گوڵاوی سەرمۆر دا لە ماوەی یەكی كۆچی و دووی كۆچی تەنیا هەشت سریە و غەزا قەوماون هەروەها لە ماوەی 2-6 كۆچی دا تەنیا سێ شەڕی گەورەی بەدر و ئوحد و ئەحزاب (خەندەك) قەوماون.” لەو ڕوانگەوە ئەو یازدە ساڵەی مەدینە و مەكە تەنیا چەند مانگێكی شەڕ بووە ، ئەویتر هەمووی دروستكردن بووە .
لە مەدینەدا موسڵمانی عەرەب ئاشنا بوو بە نەتەوەی تر هەروەها تەواو ئەوە ساخبۆوە كە پەیامی ئیسلام جیهانیە نەك لۆكالی . كورد لە نەتەوە بەراییەكان بوو كە دوای عەرەب بە ئیسلام ئاشنا بێت ، خودی پێغەمبەر تەواو ئاگای لە نەتەوەیەك بووە بە ناوی كورد ، ئەوەتە محەمەد مەلا مەحمود 2014 لە ل82-83ی كتێبی ( كورد لە سەردەمی پێغەمبەردا) لە عەلی ئەكبەر دەگوازێتەوە كە لە ل180\فصل الدال المهملە دا دەڵێ :” ڕۆژێ حەزرەتی فاتمە خوای لێ ڕازی بێت لە پێغەمبەری باوكی پرسی : ئایا زمانی غەیری عەرەبی هەیە؟ پێغەمبەریش صلی الله علیه و سلم فەرمووی : بەڵێ زۆرە ، وەكو زمانی كوردی . فاتیمەش سەری سوڕما ئاخۆ دەبێ كوردی چ زمانێك بێت! لەو كاتەدا یەكێك لە دەرگای دا حەزرەتی فاتیمە چوو دەرگای كردەوە ، سەیری كرد پیاوەكە وتی : میمكە زەحمەت نەبێ( مەمەد) لە ماڵە؟ پێغەمبەریش صلی الله علیه و سلم فەرمووی : ئەوە زمانی كوردییە و ئەوەش جوبرەئیلە، بڕۆ بڵێ : (مەمەد) لە ماڵە”
پیرەمێردی شاعیری كوردیش لە دێرە شیعرێك دەڵێت :
نازانی پێغەمبەری تۆ حەمەیە
ئەو (مەمەد و حەمە)یە بۆ خۆشەویستی لە بریتی ( موحەمەد) بەكاردێت .
هەروەها ژیان و وتەی پێغەمبەر ئەوەمان پێ دەڵێن كە لە ئیسلامدا پۆشاكێكی نەتەوەیەكی دیاركراو ئیسلامی نییە , بەلكو هەر پۆشاكێك سنووری ئیسلام بپارێزێت ئیسلامیە .لە فەرموودەكەی نێو سوونەتی ئیبن داود بە كورتی ئەوها هاتووە :
“پێغەمبەر ( د.خ) جل و بەرگێكی نیشانەداری لە بەر دابوو , نوێژی پێوە كرد . دوای ئەوەی نوێژی تەواو كرد , فەرمووی :نیشانەكانی ئەو پۆشاكە لە یادی خودا مژۆلی كردم و بیبەنە لای (ابی جەهەم) و جلێكی سادەم بۆ بێنن –لە نێو ئەو جلانەی هێنایان( پۆشاكە كوردی)ەكەی هەڵگرت .پێیان گوت ئەی پێغەمبەری خوا نیشاندارەكە لە كوردیەكە باشتر بوو .-تەواوی فەرموودەكە لە نووسینەكەی د.فائیز لە گۆڤاری “دەنگی زانا , ژ .2 ,ساڵی 1993 –دایە.”
جابانی كوردی لە ل19ی كورد لە فەرهەنگی شیعەدا دەنووسێت :” شێخی
ئەلبانی ئەو فەرموودەی بە (حەسەن) داناوە و ئیبن حەجەریش لە ( فتح الباری) باسی دەكات هەروەها ئەسڵی چیرۆكەكەش لە ( بوخاری )دا هاتووە.”