Home / مێژووى ئاینەکان / ئاینى ئیسلام / سیناریۆ لە گێڕانەوەی پرسی قوربانی لە سەربردەی ئیبراهیم –ئیسماعیل دا

سیناریۆ لە گێڕانەوەی پرسی قوربانی لە سەربردەی ئیبراهیم –ئیسماعیل دا

11168472_1076899615673414_7041520587869963861_n-576x330%d8%a8-copy

سیناریۆ لە گێڕانەوەی پرسی قوربانی لە سەربردەی ئیبراهیم –ئیسماعیل دا
سەلام ناوخۆش\ پرۆفیسۆری یاریدەدەر
لەم پرسەدا چەند وشەیەك ئامادەگیان هەیە وەك ( سیناریۆ ) ، ( گێڕانەوە ) ، ( قوربانی ) ، ( سەربردە) .
لەم نووسینە ئەكادیمیانە، دوور لە سیاسەت هەوڵدەدەم ڕۆناهی بخەمە سەر سیمەی ( مەغزای) راستەوخۆ و ناراستەوخۆی ئەو چەمكانەی سەرەوە لە یەكێ سەربردەكانی قورئان دەكەم بە تایبەتی ئایەتی ( قوربانی ) لە سوڕەتی الصافات .
1.شیكردنەوە و شرۆڤەكردنی چەمكەكان
أ.سیناریۆ
بە سیاسیككردنی (دەق –تێكست) بە تایبەتی دەقی ئاسمانی یەكێ لە نەهامەتیەكانی لێكەوتۆتەوە بە تایبەتی لە كۆمەڵگای كوردی .
لە دوای ڕاپەڕینی 1991ەوە وشەی ( سیناریۆ ) لە باشووری كوردستان هێندە شرۆڤەی واتای سیاسی بۆ كراوە و دەكرێت ، واتای هونەری خۆی لە زەینی نەوەی نوێ‌ لە دەست داوە!
ئەوەی ئێمە جەختی لە سەر دەكەین واتای هونەری وشەكەیە كە تا ڕادەیەكی زۆر لە گۆرەپانی پڕ ململانێی كوردی غائیبە یا بزرە!
وشەی (سیناریۆ) بریتیە لە دەقی سینەمائی یا دیمەنی .
بە واتایەكی تر سیناریۆ( الحوار ) بریتیە لە بە شەخصەنەكردنی دەق یا بە زمانهێخستنی دەق . لە پرسی سیناریۆ دا (كاراكتەر) و (شوێن) ئامادەگیان هەیە ، ئەو سێ پرسە لە سیناریۆدا دەق زۆر كاریگەرتر دەكات.
دەوترێت سیناریۆ ئاوتلاینی نووسراوی فیلمێكە ، ڕۆمانێكە یا كارێكی سەر شانۆیی كە تەفاصیلی ( گرێچنەیەك (تان و پۆ ) ) دیمەنە تاكەكان دەبەخشێت
1. a written outline of a film, novel, or stage work giving details of the plot and individual scenes.
“.

لە چیرۆكی قوربانیدا لە قورئان ( دەقنووس) و ( سیناریۆست) یەك كەسن ، ئەویش زاتی خودایە، دەگوترێ‌ هەتا لە فلیمیش بەزۆری هەردوو یەك كەسن :
“من الشائع أن یكون كاتب الحوار هو نفسه كاتب السیناریو حتی یتكامل العمل، ” هەروەها لە نێو كاری مرۆڤكردە دا كەسانێك هەن تەنیا لە یەكیان پسپۆڕن : “إلا أن هناك كتاب تخصصوا فی كتابە السیناریو فقگ..”
كەواتە وشەی سیناریۆ هێندەی هونەرییە ، سیاسی نییە!
ب.گێڕانەوە –سەرد –نەرەیشن
گێڕانەوە ڕەگەزێكی تری چیرۆكە. ئەوانەی پاشخانی رۆشنبیریان عەرەبیە وشەی ( سرد-سەرد)ی عەرەبی لە بریتی گێڕانەوە بەكاردەهێنن ، ئەوانەش كە باكگراوەندی كەلتووریان ئینگلیزییە وشەی ” نەرەیشن” بەكاردەهێنن.
وشەی گێرانەوە جۆرە شێوازێكی چیرۆك و رۆمان و شانۆگەری یە:”
السرد هو أسلوب من اڵاسالیب المتّبعە فی القصص والروایات وكتابە المسرحیات”
گێڕانەوە سێ جۆری هەیە :
1.لە گۆشەی قسەكەرەوە : گوێزەرەوەی گوتاری زمانەوانیەوە،
2.موتەلەقی \ وەرگری گوتاری زمانەوانی،
3.گوتار
فۆڕمەكانی گێڕانەوە
گێڕانەوە سێ جۆری فۆرم هەیە :
• گێڕانەوەی زنجیرەیی ، السرد المتسلسل
• گێڕانەوەی پچڕ پچڕ ، السرد المُتقگّع.
• گێرانەوەی نۆرەیی ، السرد التناوبی

پ.قوربانی
ڕوداوی( قوربانی) لە ئایینی زەمینی و ئاسمانی هەیە . ئایینەكەی ئیبراهیم كۆتایی بە ئایینی زەمینی هێنا ، ( قیرتاجیەكان ) ڕاهاتبوون كە (منداڵ) بكەنە قوربانی بۆ خواوەندەكانیان ، ئایینی ئیبراهیم هات كۆتایی بەو ستەمكارییە هێنا .

ت.سەربردە

ئەوەی لە قورئان دا هەیە ( چیرۆك ) نییە ( سەربردە)یە ، سەربردەكانی ئادەم و نووح و ئیبراهیم….بە ( قصص ) ناسراون ، ئەوانەش هەڵگری ئارگیومێنتن هەموو لە واقیع ڕوویانداوە.
لە بەرانبەر وشەی ( سەربردە ) حەكایەت –هەقایەت هەیە . هەقایەت زۆری باسی ڕوداوێكی خەیاڵی دەكات ، لە كەلتووری زۆربەی میللەتان هەیە وەك هەقایەتەكانی كانتبری \چۆسەر ، هەزار و یەك شەوەی شەهرەریار ، لە پرسی هەقایەتدا بنەمای ڕاستی موتڵەق كە لە سەربردەكانی ( قصص) قورئان هەیە ، غائیبە.
پرسی قوربانی لە قورئان
دەقی قورئان هەم كۆتایی بە قوربانی زەمینی هێنا هەم قوربانی نوێی داهێنا ، ئەو جۆرە قوربانیەش بووە قوربانی موسڵمانان . ئەم چەند ئایەتەی سوڕەتی الصافات تەواوی قوربانی ئیسلامی دەخاتەڕوو كە تەواو لە سەر ژیاندۆستی و مرۆڤدۆستی دامەزراوە ، نەك ستەمكاری ئایینی زەمینیی:
أری فی المنام أنی أژبحك فانڤر ماژا تری قال یا أبت افعل ما تۆمر ستجدنی إن شا‌و الله من الصابرین فلما أسلما وتله للجبین ونادیناه أن یا إبراهیم قد صدقت الرۆیا إنا كژلك نجزی المحسنین إن هژا لهو البلا‌و المبین وفدیناه بژبح عڤیم -102-107 الصافات
-” كاتێ كوڕیژگەكەی گەیشتە تەمەنێك بە پێ ی ئەو ڕێ بكا ، (ئیبراهیم ) گوتی : ڕۆڵەكەم من( لە خەودا) وا بینیوە سەرت دەبڕم ، تۆ چی دەڵێی چی؟ گوتی : باوكە هەرشتێ كە پێت ڕاسپێردراوە ، ئەوە بكە دەبینی خوا یار بێ لە خۆگران دەبم ، وەختێ هەردوو بەرانبەر بە بڕیاری خوا بە چۆكا هاتن ، ناوچەوانی ئیبراهیم تخێڵی بوو . ئەی ئیبراهیم خەونەكەت بردە سەر ، ئێمە ئاوا پاداشی چاكەكاران دەدەینەوە ، ئەمە ئەزموونێكی ڕۆشن و دیار بوو، ئێمە ئەومان بە قوربانیەكی گەورە ( بەران) كڕیەوە “

سیناریۆ لە ئایەتی قوربانی
لەم چەند ئایەتەدا وەحی خودایی ( كەلامی ئیلاهی ) و ئاخاوتنی ئیبراهیم پێغەمبەر و وەڵامی ئیسماعیل پێغەمبەر ئامادەگی هەیە لە شوێن و كاتێكی دیاركراودا.
كاراكتەری ئیبراهیم پێغەمبەر :
أری فی المنام أنی أژبحك فانڤر ماژا تری
خەونی پێغەمبەرانیش بە پێی فەرموودەی : ”
عن ابن عباس مرفوعا : ” رۆیا اڵانبیا‌و وحی ” وەحییە.
كاراكتەری ئیسماعیل : قال یا أبت افعل ما تۆمر ستجدنی إن شا‌و الله من الصابرین
هەردوو كاراكتەری ئیبراهیم و ئیسماعیل : فلما أسلما
وەحی ئاسمانی :
ونادیناه أن یا إبراهیم قد صدقت الرۆیا إنا كژلك نجزی المحسنین إن هژا لهو البلا‌و المبین وفدیناه بژبح عڤیم

بە پێی كۆنتێكستی ئایەتەكە ، هەبوونی وشەی( فی منامی) لە ڕووی پراگماتیكەوە پێشبینی پێشوەختی ( بەیانی ) دەكات ، چونكە خەو زۆربەی لە شەودا دایە ، گێڕانەوەی خەو لە بەیانییە. هەروەها بە پێی پێشبینی زۆربەی راڤەكاران شوێنەكە دەوروبەری ( مەككە)یە.
هەبوونی وشەی سیناریۆی هونەری لە سەر قصصی قورئان پانتایەكی زۆری داگیركردووە ، لەوانە
كتێبی فن السیناریو فی قصص القرأن هەروەها كتێبی التصویر الفنی فی القرأن\سید قگب ، الحوار فی القران \محمد فچل الله ، ا لمشاهد فی القران الكریم\د.حامد صادق …
لەوەش زیاتر

دكتۆر یادگار شەهرەزوری لە ل137-138 دكتۆرانامەكەی بەناوی جمالیات التلقی فی السرد القرأنی دەیان جار وشەی سیناریۆ-حیواری لە دكتۆراكەی بەكارهێناوە بۆ نموونە كە باسی قوربانی هەردوو كوڕەكەی ئادەم لە سوڕەتی المائدە دەهێنێتەوە دەنووسێت :” لقد قام الحوار بابراز رۆیتی الاخوین ، و هما رۆیتان متچادتان…یأتی الحوار القصصی فی هژا المحور علی مستویین ؛ الاول المستوی الموچوعی ، و الپانی المستوی الداخلی . ئەم ئایاتانە سیناریۆ لە نێوان دوو برا دەردێخی ، كە هەردوو ناكۆك –دژ بە یەكن . لەم تەوەرەیەدا سیناریۆی چیرۆكی لە سەر دوو ئاستی دەرەكی و ناوەكی دێت.”
كەواتە بەكارهێنانی وشەی( سیناریۆ ) بۆ سەربردەكانی قورئان لە دەرەوەی هەرێم شتێكی زۆر ئاساییە ، چونكە سیناریۆ واتای ئاخاوتنی هونەری كاراكتەرەكانی ناو قصصی قورئان دەگەیەنێت ، نەك واتای سیاسی.
گێڕانەوە لە سەربردەكانی قورئان
دارشتنی قورئان دارشتنی ئیلاهیە ، مەبەست لە سەربوردەكان ، پەند وەرگرتن-ە ، نەك چیرۆكی بەر ئاگردان بێت ، لە نێو سەربردەكان هەرسێ جۆری گێرانەوە ئامادەگی هەیە.
گێڕانەوە لە قورئان لە دەرەوەی هەرێم چەندەها ماستەر و دكتۆرا و كتێبی لە سەر نووسراوە ، لەوانە
قصص القران فی مواجهە ادب الروایە و المسرح\احمد موسی، سیكولوجیە القصە فی القران\د.التهامی هەروەها جمالیات التلقی فی السرد القرانی \د.یادگار شەهرەزوری.
كورتەی قسان
زۆربەی ڕەگەز و ژانرەكانی وەك سیناریۆ و سەرد لە قورئاندا هەن ، تەواو ئەوە دەسەلمێنن كە دەقی قورئان ئاماژە بەو ( ڕەگەزە ئەدەبیانە) ناكات لە ڕوانگەیەكی فۆرمالی دەق بەس ،بەڵكو مەبەست لە گێرانەوەی هونەریان پەند وەرگرتنە لە سەربردەی ئەو نەتەوانە!

About گۆران حكيم

https://www.facebook.com/goran.hakem.5

Check Also

پەیمان شکێنی جوولەکەکانی مەدینە بەرانبەر پێغەمبەری خواﷺ

{بنی قینقاع، بنی النضير، بنی القریظە} بەنموونە ئامادەکردنی: ئەحمەد سەباح بەشی یەکەم: بنی قینقاع      …