Home / ناوداران / ماهاتما غاندی

ماهاتما غاندی

ماهاتما غاندی

٢٠١٦-٠٥-٢٤-١٥-٤٤-٠٤--1951491090


نوسینی هۆگر عزيز

ئةم جارةشيان خزمةتيكى بجوكتان ئةكةمو باسيك لة ژیانی غاندى دةكةم
مۆهاندیس کارامچاند غاندى لةسالى 1869 لة هندستان لة دايك بووة لة خيزانيكى هندوسى لةدايك بووة غاندى كابرايةكى ئاساى نةبوو ئةو سةركردةى خةلكى بوو ئةو (روحى مةزن – Great soul ) بوو وة غاندى كاتى كة لةدايك بوو بةريتانيا دةولةتيكى بةهيز بوو وةسةركردايةتى هندستانيان ئةكرد بةو بييةى هندستان مةوقيعيكى جوكرافى كرنك بوو بو بةريتانيا وة بةريتانيا هةميشة لةبةربةرةكانى ى دةولةتانى تردا بووة بو ئةوةى كةس ريكاى هندستان لةبةرزةوةندى خوى بةكارنةهينيت جونكة بةريتانيا لةو كاتةدا كومبانياى “خورهةلاتى هندستانيان دامةزراند” بو ئةوةى ببيتة هوكاريك بو بةستنةوةى لةندةن و هندستان …
غاندى باسى خوى ئةكات و ئةلى لة زيانمدا دوو هةلةم ئةنجام داوة دايكى بة غاندى ئةوت كوشت مةخو جونكة هندوسيةكان كوشت ناخون بةلام لةو كاتةدا كة هاورييةكى هةبوو بة غاندى وت بيويستة كوشت بخويت بةرتانياكان كوشت ئةخون لةبةر ئةوة بةهيزن و توانيويانة هندستان داكير بكةن وة هةلةيكى ترى ئةوة بوو جاريكيان هةندى بارةى لة براكةى بردووة ..
وة خاندى زيانى هاوسةركيرى بيك هينا لةكةل “كاستوربا”كة ئةو كات هةردوكيان تةمةنيان 13 سال بوون (لةو كاتةدا لة هندستان لةتةمةنى لاويدا هاوسةركيريان ئةكرد ..) غاندى لةتةمةنى 18 ساليدا جوو بو لةندةن و بو ياسا دةيخويند وة لةكةل زيانى بةريتانيا رانةهاتبوو جونكة ئةوان دةولةمةند بوون و وة غاندى حةزى بة خواردنى بةريتانيةكان نةدةكرد جونكة ئةوان كوشتيان ئةخوارد بةلام هةرجونى بى بوو بة باريزةرو باشان كةرايةوة هندستان غاندى جووة ئةفريقا و سةرةتاى كارى لةوى دةستى بيكرد غاندى ئةركيكى بى سبيردرا زور دل خوش بوو بةو ئةركة بةلام دل تةنكيش بوو جونكة “كاستوربا”ى زنى بةجى هيشتبوو روداويك لة زيانى غاندى رويدا كة زور كاريكةرى هةبوو لةسةر غاندى روزيكيان غاندى جووة ناو شةمةندةفةريكةوة و لة ريزى بيشةوة دانيشت لةو كاتةدا كابرايةكى سبى بيست سةر كةوت وسةيرى غاندى كرد زور تورة بوو وتى تو جون لة ريزى بيةوة دانيشتوى لاجو ئةم شوينة بةجى بهيلة ! باشان غاندى وتى من باريزةرم خةلكى هندستانم وة بليتى ريزى بيشةوةم بيية و هةميشة لةبيشةوة دائةنيشم بةلام كابراى سبى بيست ئةفسةريكى بو بانك كردو ئةفسةرةكةش وتى يان لاجو لةو شوينة ياخود ئةبى دابةزيت باشان غاندى دانةبةبزى و لة شوينى خوى نةجولا ئيتر غانديان لة شةمةندةفةرةكة داكرت و جانتاو كةل و بةلةكانيان فريداية دةرةوة غاندى روزنامةيةكى بو هنديةكان دةركرد و هةرايةكى زورى نايةوة باشان كارتيكيان بو هندوسيةكان دروست كرد كاتى كة بوليسةكانى ئةفةريقا دةجونة هةر ماليكةوة بيويست بوو ئةو كارتةيان بى بيت و بييان ئةوت “Black Law ” “یاسای ڕەش” باشان بةهوى ئةمةوة غاندى نارةزاى دةربرى و داواى كوبونةوة و خوبيشاندانى كرد بةلام بوليس غاندييان كرت لة باشاندا غانديان ئازاد كرد غاندى دوبارة خوبيشاندانيكى ترى كرد هندوسةكان بة بيى بةتى رييان ئةكرد و نان و خوى يان ئةخوارد لةباشاندا دوبارة غانديان خستةوة بةندينخانة وة لةباشاندا لة ئةفريقا ريكايان دا كة هةمو كةيى هاوسةركيرى بكات باشان غاندى بيرى سةربةخوى هندستانى كةوتة ميشكةوة كةرايةوة بو هندستان لةكةل هاوسةرةكةى لةكاتى كةرانةوةى دا لة كةشيتييةكةدا بوو خةلكى هاواريان لى ئةكرد غاندى …… غاندى بةلام بينيان كابرايةكى لاواز لة سةر كةشتيةكة دابةزى بييان سةير بوو جونكة سةركردة هندوسيةكان جلةكانيان زور كرانبةها بوو غاندى بةهةموو لايةكى هندستاندا سةفةرى ئةكرد و دةجووة ناو شةمةندةفةرةوة و لة ريزى سييةم دائةنيشت جونكة روداوةكةى باشورى ئةفةريقاى هةر لةبير مابوو !! باشان غاندى جوو بو لاى نوسةرى بةناوبانكى هند “تاگۆر” “Tagore ” ، باشان جاويان بةيةكترى كةوت و ناوى لة غاندى نا ” Mahatma Gandhi ” ماهاتما گاندی ” لةباشاندا شةر لة نيوان هندوسيةكان و موسولمانةكاندا رووى دا هةمووشى لة زير سةرى بةريتانيةكاندا بوو جونكة بةريتانيةكان كارى باشيان ئةدا بة موسولمانةكان بةلام غاندى بيرو بوجونى جياوازى هةبوو رقى لة موسولمانةكان نةبوو وة غاندى ئةيوت ئيمة بيويستة لةكةل موسولمانةكان تةبا بين جونكة ئةوان برامانن غاندى بةناو خةلكدا ئةروشت و قسةى بو ئةكردن و خةلكى زور خوشيان ئةويست هةندى جار ئةيوت من ناتوانم لة خةلك دوربكةومةوة تةنانةت لةو كاتةشدا كة خوم ئةخوم! وة كومةلكةى غاندى كومةلى ياساى هةبوو لةوانة ( تةنها كاتيك نان ئةخوين كة برسيمانة ، تةنها بوشاكى هندى لةبةرئةكةين، بة زمانى هندى قسة ئةكةين ، لة هيج شتى ناترسين ، ئازارى هيج كيانلةبةريك نادةين ، هیچ کەسێک” ئەنتۆچەبڵ Untouchable ” نییە …)

هەریەکە لە گاندی و جاواهارلال نیهرۆ و محمد على جيناو سەرکردەیەکی گرنگ بوون نيهرو زورى غاندى خوش ئةويست بةلام جيناو رابةرى موسولمانةكان بوو هةركيز لةكةل غانديدا كوك نةبوو ئةو حةزى لة زيانيكى روزئاواى بوو وة هةركيز بة غاندى نةئةوت “ماهاتما”
باشان غاندى ريبيوانيكى كرد بةرةو “داندى” لة زةرياى هندى لةوكاتةدا غاندى تةمةنى زور بوو بةلام كويى بى نةئةدا و دةيكوت ئةوة بو من كيشة نيية و باشان غاندى سةيرى زةرياكةى كرد و جووة قةراغةكةوة هةندى خويى كرت بةدةستيةوة و ووتى “من ياساكة ئةشكينم ” “I am break the law ” خةلكى جون خوياان هيناو فروشتيان بةلام هيج بارةيةكيان نةدا بة بةريتانييةكان و ياساكةيان شكاند باشان بة ليشاو خوبيشاندةران و نيهرو و غاندى كرانة بةندينخانة غاندى كراية بةندينخانة بةلام هةموو ولاتانى جيهان لةريتانيايان بة بى ميشك سةير ئةكرد جونكة نةيانئةتوانى فةرمانرةواى هندستان بكةن بةبى خةلكى هندستان باشان بةريتانييةكان غانديان بانك كرد بو لةندةن بو كفتوكو باشان غاندى جووة لةندةن غاندى لاى خةلكى بةريتانيا خوشةويست بوو غاندى بريارى دا كة لة ئوتيلى كران بةها نةمينيتةوة لةباشاندا كاتى كةرايةوة هندستان بارو دوخةكة زور خراب بوو سةركردةيةكى ئينكليز ياساى نويى بو هندستان دانابوو وة نيهروش دوبارة بةند كرا دوبارة غاندى ريبيوانيكى تازةى ئةنجام دا خةلكى هندوسى هةرمويان جونة بال خوبيشاندانةكة لةو روزةدا جيشتخانة و كاركة و قوتابخانةكان داخران وة شوينة بيروزةكان بةروى ” ئەنتۆچەبڵ Untouchable ” (ـــە كاندا كرايةوة وة ” ئەنتۆچەبڵ Untouchable ” شان بةشانى قوتابيية هندوسةكان ئةيانخويند غاندى بيروبوجونةكانى ماركسى خويندةوة بةلام بةدلى نةبووَ لةباشاندا لة كاتى دةست بيكى جةنكى جيهانى دووةمدا “1939 ” دا “ونستون چەرچل” وةزيرى دةرةوةى بةريتانيا كةيشتة “دةلهى” بايتةختو نامةيةكى نارد ويستى غاندى هةلبخةلةتينى ووتى “هندستان ئةتوانى سةبةخو بيت لةدواى شةرةكة” بةلام غاندى لةوةلامدا ووتى هةر “هةرئيستا هندستان جى بهيلة ، ئيمة ئةمانةوى ئةمرو سةربةخو بين نةك سبةي “! كاستوراباى خيزانى غاندى لة سالى 1944 دا مرد باشان غاندى بةبى هاوسةرةكةى بة كاتيكى ناخوشدا كوزةرى كرد

نيهرو و غاندى ئةيانوسيت يةك هندستان هةبى بةلام سةركردةيةكى موسولمانةكان بة ناوى ” جيناهـ” دةيوست دوو هندستان هةبيت باكستانيكى موسولمان هندستانيكى هندوس غاندى و جيناهــ كفتوكويان كرد غاندى وتى مةكةر من لةت كةيت ئنجا بتوانى ولاتةكةم بكةيت بة دووان بةلام جيناهـ بةردةوام بوو لةسةر ئةو شتة و غاندى نةيتوانى رايبكرىت نيهرو نةيويست شةر لةكةل جيناهـ بكات جونكة لةلاى ئةوان شةرى نيوان موسولمان و هندوس زور خرابترة وةك لة شةرى نيوان هندوس لةكةل هندوس لةباشاندا نيهرو و غاندى رازى بوون بةلام ئةمةهندوسةكانى تورة كرد بييان وابووكة غاندى موسولمانةكانى خوش ئةوى …. باشان شةر لةنيوان هندوس و موسولمانةكان رويدا لةو كاتةدا هندوسيةكان رقيان لة غاندى ئةبووة وة غانديش بير بوبو لة سةر ريكا شوشةيان بو دائةنا بو ئةوةى قاجى غاندى ببريت لةسالى 1947 هندستان دواى نزيكةى 90 سال سةربةخوى وةكرت وئالاى هندستان لة دةلهى هةلكرا خةلكى ئةيانوت “بژی ماهاتما غاندى ” بةلام غاندى لةوى نةبوو غاندى لةو كاتة بيرى لة كيشةى نيوان موسولمانةكان و هندوسةكان ئةكردةوة وة بو ئةمة دوبارة غاندى ريبيوانى كرد و باشان توانى شةر رابكريت لة سالى 1948 غاندى بةرى كةوت بو دةلهى بو كوبونةوة باشان كةيشتة ئةوى خةلك ريكةيان نةدةكرد باشان بياوك بةناوى “ناثورام گۆدسی ” ” Nathuram godse ” دةمانجةى لة غاندى راكيشا و كوشتى “ناثورام گۆدسی ” ” Nathuram godse ” كةسيكى هةزار بوو دةيوت بيويستة غاندى بكوزم جونكة ئةو دوو هندستانى نةدةويست وة دةيوت غاندى دةبوو لةكةل جيناهـ شةرى بكرداية وة وتى ئةبى غاندى بكوزم بو ئةوةى موسولمانةكان هاوريكةيان لةدةست بدةن بةو شيوةية لة روزى 30 ى كانونى دووةمى 1948 غاندى مرد لةباشاندا “نیڵسۆن ماندێلا ، مارتن لوثەر کینگ “كتيبةكانيان خويندةوة و كرديانة هوكاريك بو بةردةوام بونى نارةزايةكان و بةديهينانى سةربةخوى .

خواى كةورة مروفةكانى بةيةكسانى و بى جياوازى دروست كردووة بوجى جياوازى هةبى لةنيوان سبى بيستيك و رةش بيستيك بو ئةبى رةش بيستةكان بجةوسينةوة؟ بةلام سبى بيستةكان بحةسينةوة !
(غاندى )

غاندى كتيبى مةسيحيةكان و قورئانى خويندوتةوة وة بة “محمد بةيامبةرى ئيسلام” سةرسام بووة
غاندى هةميشة ئةيوت “من جولةكةم ، من مةسيحيم، من هندوسيم ، من موسولمانم ” بةلام ئةشيوت هةميشة دواى راستى ئةكةوم …

About زريان احمد

Check Also

‎شۆڕشی شێخ مەحمودی حەفید

‎ڕێژین محمد‎قۆناغی چوار-بەشی مێژوو‎زانكۆی سۆرانپێشەکی:شێخ مەحمود حەفید، کەسایەتی دیاری گۆڕەپانی ئایینی، بەشدارییەکی گەورەی کرد لە …